«Πώς βγάζω πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων;» Αυτό είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί κάθε χρόνο χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες. Όχι άδικα, αν σκεφτεί κανείς το πόσα κρίνονται από αυτές τις εξετάσεις. Ήταν και για μένα πρόβλημα το πώς να διαβάσω για πανελλήνιες. Ήθελα να γράψω καλά και αυτό με άγχωνε πολύ.
Μερικά χρόνια και πολλή διδακτική εμπειρία μετά, θα σου πω αυτό που λέμε στη Meta-Μάθηση και που προσωπικά μου άλλαξε τη ζωή:
Τα πάντα είναι δεξιότητες.
Και μερικές πολύ βασικές δεξιότητες που δεν μαθαίνουμε στο σχολείο είναι το πώς να μαθαίνουμε αποτελεσματικά, το πώς να οργανώνουμε τον χρόνο μας και το πώς να κάνουμε αποδοτική επανάληψη.
Όταν δεν τα γνωρίζεις αυτά, είναι λογικό να έχεις πολύ άγχος για το πώς να γράψεις καλά στις πανελλήνιες. Το κύριο πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι ότι δεν έχεις μάθει να εμπιστεύεσαι το ίδιο σου το μυαλό στο να μαθαίνει και να θυμάται αποδοτικά.
Σε αυτό το άρθρο σου δίνω μερικές σημαντικές συμβουλές για πανελλήνιες που εύχομαι να μου είχε δώσει κάποιος όταν πήγαινα σχολείο. Δεν θα σε βοηθήσουν, όμως, μόνο στο να γράψεις καλά. Είναι συμβουλές ζωής. Θα σε βοηθήσουν να πετύχεις πολύ περισσότερα από το να έχεις καλά αποτελέσματα στις εξετάσεις του ‘25.
Τι θα μάθεις εδώ:
- Το πραγματικό πρόβλημα που σαμποτάρει τη μάθησή σου
- Ποια στρατηγική θα σε βοηθήσει να μελετάς και να κάνεις επανάληψη αποδοτικά
- Το mindset που χρειάζεσαι για να πετύχεις πολύ περισσότερα
- Τον Νο1 κανόνα που μπορεί να σε βοηθήσει να καλύψεις σημαντικά κενά γνώσεων
- Πώς να «χακάρεις» το περιβάλλον σου ώστε να μαθαίνεις περισσότερα σε λιγότερο χρόνο
- Πώς να κάνεις στρατηγικά διαλείμματα και να πας κόντρα στον ρυθμό που το μυαλό σου ξεχνάει
Στο τέλος αυτού του άρθρου θα μπορείς να καταστρώσεις ένα πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων που να είναι αποτελεσματικό. Και θα έχεις μερικές σημαντικές τεχνικές για να πετύχεις στις εξετάσεις.
Πριν πάμε παρακάτω, όμως, θέλω να προτείνω μια συμφωνία:
Αν το άρθρο σε βοηθήσει, όπως ξέρω ότι θα έκανε για τη Φύλλις του 2002, μοιράσου το με τους φίλους σου. Μην το κρατάς για σένα.
Είναι πολλοί οι μαθητές που βασανίζονται με το διάβασμα για τις πανελλήνιες. Αν μπορούμε μαζί να κάνουμε της ζωή τους λίγο πιο εύκολη, ας το κάνουμε. Θα σου πάρει 10 δευτερόλεπτα και μπορεί να γλιτώσει σε κάποιον αμέτρητες ώρες και άγχος.
Σύμφωνοι; Ωραία.
Ώρα να σου μιλήσω για το βασανιστήριο που πέρασα στην ηλικία σου…
Μια ιστορία γεμάτη άγχος και τρελό διάβασμα
Ημέρα εξετάσεων. Δίνουμε Αρχές Οικονομικής Θεωρίας. Διαβάζω αγχωμένα στο λεωφορείο. Φοβάμαι ότι όσα διάβασα θα μου φύγουν, ότι θα μπω στην αίθουσα και δεν θα θυμάμαι τίποτα.
Τις προηγούμενες μέρες διάβαζα με τρελούς ρυθμούς. Ξεκινούσα πρωί και ξεχνούσα να σταματήσω. Πριν από τη συγκεκριμένη εξέταση κοιμήθηκα όλο κι όλο 2 ώρες. Είχα και λίγη βοήθεια από μια ξαδέρφη μου που έχει σπουδάσει Οικονομικά και μας πήρε μέχρι αργά τη νύχτα.
Το στρες μου δεν περιγράφεται.
Δεν είναι ότι δεν διάβαζα μέσα στη χρονιά. Είναι που δεν είχα ούτε κάποιο πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων ούτε σύστημα. Δεν ήξερα πώς να διαβάσω για τις πανελλήνιες. Εδώ που τα λέμε, δεν ήξερα πώς να διαβάζω γενικά.
Και δεν ήταν μόνο το μάθημα του ΑΟΘ έτσι. Έδωσα συνολικά 12 μαθήματα σε πανελλαδικό επίπεδο στη Γ’ λυκείου. Έτσι ήταν το σύστημα όταν πήγαινα σχολείο. Ένας ολόκληρος βασανιστικός μήνας εξετάσεων. Νόμιζα ότι δεν θα τελείωνε ποτέ.
Μόνο που το σκέφτομαι τώρα, αγχώνομαι. Δεν θα ήθελα για κανέναν λόγο να το ξαναζήσω. Επίσης, εύχομαι να μη χρειαζόταν να το ζήσεις ούτε κι εσύ.
Καθώς σου γράφω, σκέφτομαι πόσο ωραίο θα ήταν να μπορούσα να στείλω ένα γράμμα στο παρελθόν. Στον 17χρονο εαυτό μου που δεν ήξερε καλύτερα. Που έκανε το καλύτερο που μπορούσε και ένιωθε ότι αυτό δεν ήταν ποτέ αρκετό.
Δεν μπορώ όμως να δώσω συμβουλές για πανελλήνιες στον έφηβο εαυτό μου. Μπορώ να τις μοιραστώ μαζί σου. Και ξέρω ότι αν τις εφαρμόσεις, θα αρχίσεις να εμπιστεύεσαι όλο και περισσότερο το μυαλό και τις ικανότητές σου, θα έχεις λιγότερο άγχος, και θα γράψεις καλά.
Το πρόβλημα με το σχολείο και την προετοιμασία για τις πανελλήνιες
Θέλω αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι το πρόβλημά σου δεν είναι το άγχος. Το άγχος είναι ένα σύμπτωμα από κάτι πολύ βαθύτερο και σημαντικό:
Έχεις μάθει να ΜΗΝ εμπιστεύεσαι το ίδιο το μυαλό σου. Πώς;
Με το να πιστεύεις ότι χρειάζεσαι μονίμως υποστήριξη και βοήθεια απ’ έξω.
Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Εκείνο που οδηγεί σε αυτήν την έλλειψη εμπιστοσύνης είναι το ότι δεν μαθαίνουμε ποτέ ως μαθητές πώς να οργανώνουμε τον χρόνο μας, να μελετάμε και να κάνουμε αποδοτική επανάληψη. Και επειδή δεν τα μαθαίνουμε αυτά, κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε με όσα νομίζουμε σωστά.
Και αυτό δεν είναι σχεδόν ποτέ αρκετό.
Ακόμα, όμως, κι όταν έχουμε μάθει κάποιους τρόπους να μελετάμε και να κάνουμε επανάληψη, οι πιθανότητες να μην είναι αυτοί οι τρόποι πραγματικά αποδοτικοί είναι πολλές.
Αυτά θέλω να αλλάξουμε εδώ:
- Τις συνήθειες μελέτης που δεν σε βοηθούν
- Την κακή διαχείριση ενέργειας και χρόνου
- Τη συγκέντρωσή σου που νιώθεις ότι διασπάται διαρκώς
- Τον χρόνο που χάνεις.
Και είναι πολύς αυτός ο χρόνος.
Πώς να μην έχεις άγχος για τις πανελλήνιες;
Πώς να μην αποτελούν μονόδρομο τα ιδιαίτερα και τα φροντιστήρια;
Σε καμία περίπτωση δεν εννοώ ότι δεν πρέπει να κάνεις ιδιαίτερα ή φροντιστήρια. Αυτό που λέω είναι ότι χρειάζεται να μάθεις να εμπιστεύεσαι το μυαλό σου και να κάνεις ιδιαίτερα και φροντιστήρια ΜΟΝΟ όταν το χρειάζεσαι πραγματικά.
Η λύση ΔΕΝ είναι άλλο ένα ιδιαίτερο ή φροντιστήριο.
Η λύση είναι το να μάθεις πώς να μαθαίνεις αποτελεσματικά και πώς να διαχειρίζεσαι σωστά τον χρόνο σου. Και όταν το κάνεις αυτό, το άγχος σου θα μειωθεί και θα νιώθεις πολύ περισσότερη αυτοπεποίθηση στην προετοιμασία για τις πανελλήνιες.
Χρειάζεσαι ένα πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων – Γιατί όμως;
Αρχικά, θέλω να κάνουμε μαζί ένα βήμα πίσω και να δούμε τη συνολική εικόνα. Τι είναι αυτό που θέλεις να έχεις πετύχει τον Ιούνιο του 2025; Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου τότε;
Σε βλέπεις να πηγαίνεις στις εξετάσεις μέσα στο άγχος και το στρες, έχοντας κοιμηθεί ελάχιστες ώρες; Ή σε φαντάζεσαι να κάνεις την επανάληψή σου πριν από κάθε μάθημα, να κοιμάσαι αρκετά και να πηγαίνεις στις εξετάσεις με αυτοπεποίθηση;
Κάτι μου λέει ότι ψηφίζεις το δεύτερο…
Αφού, λοιπόν, αυτός είναι ο στόχος μας εδώ, χρειάζεται να καταστρώσουμε και ένα σχέδιο που θα μας οδηγήσει σε αυτόν τον στόχο. Και αυτό το σχέδιο ΔΕΝ περιλαμβάνει ξενύχτια, περιττές ώρες διαβάσματος και μηδέν ελεύθερο χρόνο.
Αυτά είναι συνταγή για αποτυχία.
Ο σκοπός σου είναι να τα πας καλά στις εξετάσεις ενώ παράλληλα είσαι καλά. Μην αφήσεις κανέναν να σου πει το αντίθετο.
Το μυαλό σου υπολειτουργεί, όταν δεν κοιμάσαι καλά, δεν χαλαρώνεις και δεν έχεις ελεύθερο χρόνο για σένα και τους φίλους σου. Να το θυμάσαι.
Ένα πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων που θα τηρήσεις – Τα βασικά
Αυτό που θέλουμε είναι να έχεις καθαρό μυαλό, να μπορείς να συγκεντρωθείς και να είσαι η καλύτερη εκδοχή σου. Όλα αυτά δεν θα γίνουν αν είσαι μόνιμα στρεσαρισμένος από έλλειψη ύπνου και χαλάρωσης.
Η διαχείριση ενέργειάς σου είναι το πρώτο που μας ενδιαφέρει. Αν δεν έχεις ενέργεια, ό,τι διαχείριση χρόνου κι αν κάνουμε και όσες τεχνικές μάθησης και απομνημόνευσης κι αν σου μάθω, δεν θα έχουν αποτέλεσμα.
Τι σημαίνει καλή διαχείριση ενέργειας;
Πολύ βασικά πράγματα: καλό ύπνο, ισορροπημένη διατροφή, χαλάρωση, κοινωνική ζωή.
Αυτό το επεισόδιο θα σε βοηθήσει να δημιουργήσεις τις συνθήκες για καλή διαχείριση ενέργειας. Έπειτα, το να διαχειρίζεσαι τον χρόνο σου θα γίνει εύκολο, αφού θα μπορείς να συγκεντρώνεσαι και να καταφέρνεις περισσότερα σε λιγότερο χρόνο.
Πώς να αποφύγεις το αυτοσαμποτάζ στην προετοιμασία για τις πανελλήνιες
Κάτι ακόμα που θέλουμε και αποτελεί βάση εδώ, είναι ο τρόπος που σκέφτεσαι – το mindset που έχεις για τη μάθηση και την προετοιμασία για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Εάν ανήκεις στα άτομα που σκέφτονται ότι «τα πράγματα είναι δύσκολα», ότι «δεν το ‘χεις με κάποια μαθήματα» και «ότι δεν θα τα καταφέρεις», παρακαλώ σταμάτα.
Ο τρόπος που σκέφτεσαι παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, επειδή υποσυνείδητα καθορίζει το πόσο προσπαθείς.
Αν πιστεύω ότι δεν μπορώ, η συμπεριφορά μου το δείχνει. Και αυτό μετατρέπεται σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία που επιβεβαιώνει τους φόβους μου.
Το μόνο που σου ζητώ είναι να με εμπιστευτείς και να βάλεις στη ζωή σου τη λέξη «ακόμα»:
«Δεν είμαι καλή στα μαθηματικά ακόμα. Δεν νιώθω σίγουρος για τον εαυτό μου ακόμα.»
Βλέπεις, το «ακόμα» σημαίνει ότι υπάρχουν πράγματα που μπορείς να κάνεις για να βελτιωθείς. Και αυτό θα σε βγάλει από τον φαύλο κύκλο και θα πετυχαίνεις πολύ περισσότερα. Επειδή θα καταβάλλεις περισσότερη προσπάθεια.
Και εφόσον είσαι εδώ, θα καταβάλλεις περισσότερη από τη σωστή προσπάθεια.
Πώς να γράψω καλά στις πανελλήνιες, αφού ξεχνάω συνέχεια όσα μαθαίνω;
Το έχεις σκεφτεί πολλές φορές, παραδέξου το.
Αφού, λοιπόν, βγάλαμε από τη μέση τη διαχείριση ενέργειας και το mindset που σε σαμποτάρει, πάμε να μιλήσουμε για κάτι που δεν έχεις ξανακούσει:
Την καμπύλη της λήθης.
Δεν θα σε ζαλίσω με επιστημονικά και κουραστικές θεωρίες. Θα σου πω, όμως, πώς δουλεύει η μνήμη σου, επειδή αυτό θα καθορίσει τη στρατηγική μας στο διάβασμα από εδώ και πέρα.
Η καμπύλη της λήθης μοιάζει κάπως έτσι:
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως όταν μαθαίνεις κάτι καινούργιο, ο χρόνος αρχίζει αμέσως να μετράει αντίστροφα. Μέσα στο πρώτο 24ωρο έχεις ήδη ξεχάσει τα μισά και συνεχίζεις να ξεχνάς καθώς οι μέρες περνούν.
Τι κάνουμε συνήθως όταν διαβάζουμε, όμως; Μελετάμε για το μάθημα της επόμενης ημέρας, πράγμα που σημαίνει ότι συνήθως έχουμε να πιάσουμε το συγκεκριμένο υλικό τουλάχιστον μια μέρα.
Αυτό σημαίνει πως έχουμε ήδη ξεχάσει ένα 50% (ή και 70%, 90%…) και χρειάζεται να αφιερώσουμε πολλή παραπάνω προσπάθεια και χρόνο, πρώτα για να τα θυμηθούμε και έπειτα για να τα μάθουμε.
Ποια είναι η καλύτερη στρατηγική που θα σε βοηθήσει στο πρόγραμμα για το διάβασμα πανελληνίων;
Το να σταματήσεις να κάνεις τα μαθήματα της επόμενης ημέρας και να αρχίσεις να κάνεις τα μαθήματα της ίδιας ημέρας. Να αφιερώνεις δηλαδή τον χρόνο μελέτης σου στα μαθήματα που είχες το πρωί και τα έχεις ακόμη φρέσκα.
Έτσι κάνεις επανάληψη ενώ ακόμα θυμάσαι τι είπατε στο μάθημα. Αυτό ενισχύει την απομνημόνευση, ενώ σου γλιτώνει χρόνο από το να προσπαθείς να τα ξαναθυμηθείς μετά από μέρες. Επίσης, σου δίνει κίνητρο να προσέχεις περισσότερο στο μάθημα και να κάνεις σημειώσεις και ερωτήσεις. Έτσι θα μειωθεί κατά πολύ ο χρόνος που θα αφιερώσεις το απόγευμα στη μελέτη.
Με αυτόν τον τρόπο πηγαίνεις κόντρα στον φυσικό ρυθμό με τον οποίο το μυαλό σου ξεχνάει και βάζεις στη ζωή σου την Επανάληψη σε Αυξανόμενα Διαστήματα – μία από τις πιο ισχυρές πρακτικές απομνημόνευσης.
Πρακτικά, σημαίνει ότι κάνουμε την επανάληψη του υλικού μας σε διαστήματα με όλο και μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους. Π.χ. 1 ώρα – 1 μέρα – 1 εβδομάδα – 1 μήνα – 1 τρίμηνο μετά την πρώτη μας επαφή με το υλικό. Έτσι, πηγαίνουμε κόντρα στην καμπύλη της λήθης και απομνημονεύουμε αποτελεσματικά το υλικό (Το πράσινο συμβολίζει την κάθε επανάληψη):
Προφανώς, τα νούμερα δεν είναι κανόνας, αλλά ένας εύκολος τρόπος να θυμάσαι τι σημαίνει Επανάληψη σε Αυξανόμενα Διαστήματα. Το hack εδώ είναι το να κάνεις καλές σημειώσεις στο μάθημα, τις οποίες θα οργανώνεις στην πρώτη σου επανάληψη. Έτσι θα έχεις αφιερώσει ποιοτικό χρόνο στην αρχή για να κατανοήσεις το υλικό, και οι επόμενες επαναλήψεις θα διαρκούν πολύ λιγότερο απ’ ότι έχεις συνηθίσει μέχρι τώρα.
Επίσης, δεν είναι απαραίτητο να οργανώνεις εσύ τις επαναλήψεις σου. Το σχολείο σε «αναγκάζει» να το κάνεις αυτό έτσι κι αλλιώς, μέσα από τα τεστ και τα διαγωνίσματα για τα οποία καλείσαι να κάνεις επανάληψη. Η δική σου δουλειά είναι να κατανοείς εξ αρχής την ύλη και να κάνεις αποδοτικές σημειώσεις που να σε βοηθούν στο μέλλον, όταν τις χρειαστείς.
Το μόνο που θα πρόσθετα – εφόσον θα είχα στη διάθεσή μου καλές σημειώσεις που με βοηθούν να θυμηθώ τη γνώση – θα ήταν μια καλή επανάληψη της συνολικής ύλης, μία φορά τα Χριστούγεννα και άλλη μια φορά το Πάσχα.
Τι θα έκανα στη θέση σου;
Αρχικά, θα φρόντιζα να μάθω την εξεταστέα ύλη για τις πανελλήνιες του 2025 στα μαθήματα που έχω να δώσω. Μπορείς εύκολα να τη βρεις με μια αναζήτηση στο ίντερνετ. Ή εδώ.
Όταν βγάζεις ένα πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων, είναι πολύ σημαντικό να έχεις εικόνα του τι σε περιμένει και να μπορείς να αξιολογήσεις την πρόοδό σου. Ναι, οι καθηγητές σου είναι εκεί για να ρυθμίσουν την ύλη των μαθημάτων, αλλά σίγουρα θα σε βοηθήσει το να έχεις εξ αρχής εικόνα του στόχου σου. Αυτό θα κάνει πιο εύκολη και την επιλογή βοηθητικού υλικού, εφόσον το χρειαστείς. Ειδικά για την περίπτωση που δεν κάνεις ιδιαίτερα ή φροντιστήρια.
Στο επόμενο στάδιο, θα ξεκινούσα να μελετώ την ύλη που διδάχτηκα λίγες ώρες πριν και θα έκανα σημειώσεις πάνω σε αυτήν την ύλη με ένα σύστημα που να με βοηθά να τις απομνημονεύω καλύτερα (παράδειγμα: νοητική χαρτογράφηση), ενώ συγχρόνως κάνει τη μελλοντική μου επανάληψη πολύ πιο εύκολη και γρήγορη.
Και όταν λέω γρήγορη, εννοώ επανάληψη που μπορεί να πάρει 10-15 λεπτά αντί για μία ώρα.
Έτσι, θα ήταν πολύ πιο εύκολο να προετοιμάζομαι για το μάθημα της επόμενης ημέρας ή για κάποιο διαγώνισμα. Ρίχνοντας μια ματιά για 10-15 λεπτά σε όσα έχω ήδη δουλέψει, και όχι απλά να τα θυμάμαι, αλλά να μπορώ να τα εξηγήσω από μνήμης με ευκολία.
Είναι λάθος το να αφήνεις την προετοιμασία σου για την προηγούμενη μέρα. Σου κοστίζει χρόνο δίχως να το συνειδητοποιείς. Περιττό χρόνο που αφιερώνεις στην επανάληψη, ενώ θα μπορούσες να τον είχες γλιτώσει με την παραπάνω στρατηγική. Σε συνδυασμό με το να μάθεις να κρατάς αποτελεσματικές σημειώσεις.
(Αν θέλεις να μάθεις τρόπους να τις κρατάς, προτείνω να γραφτείς στο εργαστήριο Meta-Μάθησης που θα τρέξει σύντομα. Γράψου εδώ.)
Αν δεν κρατήσεις τίποτα άλλο από αυτό το άρθρο, κράτα την παραπάνω στρατηγική. Μπορεί να κάνει θαύματα για την καθημερινότητά σου και τον τρόπο που μαθαίνεις. Η καλή δουλειά από την αρχή, οδηγεί σε λιγότερη προσπάθεια στο μέλλον.
Ο κανόνας που σε βοηθά να αποκτήσεις γερά θεμέλια στη γνώση
Κάτι ακόμα που θα σε βοηθήσει πολύ, είναι το να μάθεις να εστιάζεις στο 20% που οδηγεί στο 80% των αποτελεσμάτων. Τι σημαίνει αυτό;
Ο κανόνας 80/20 προέρχεται από τον χώρο των Οικονομικών. Με λίγα λόγια, σε κάθε τί που κάνουμε υπάρχει ένα 20% που φέρνει τα περισσότερα αποτελέσματα (το 80%). Τα νούμερα μπορεί να παίζουν λίγο προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Ο κανόνας όμως εμφανίζεται παντού.
Στο πρόγραμμα για το διάβασμα πανελληνίων μπορεί να είναι όλα εκείνα που αποτελούν τη βάση της γνώσης για ένα μάθημα, ώστε να μπορέσεις να κατανοήσεις τις πιο σύνθετες έννοιες. Για παράδειγμα, στα Μαθηματικά δεν μπορείς να λύσεις εξισώσεις, αν δεν έχεις πρώτα καταλάβει πώς λειτουργούν η πρόσθεση, η αφαίρεση, η διαίρεση και ο πολλαπλασιασμός. Ακούγεται απλοϊκό, αλλά δεν είναι.
Εάν βλέπεις ότι σε δυσκολεύει ένα μάθημα, είναι πολύ πιθανό το κενό στις γνώσεις σου να μπορεί να εντοπιστεί σε κάποια από τα πιο απλά δομικά του συστατικά. Να χρειάζεται δηλαδή να πας πίσω στην ύλη και να επαναλάβεις κάποια σημεία, για να μπορέσεις να γυρίσεις στο σύνθετο και να το κατανοήσεις.
Αν τώρα αυτό σου ακούγεται αστείο, έχε στο νου ότι αυτή την στρατηγική ακολουθούσε ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά που περπάτησαν αυτή τη γη: ο φυσικός Richard Feynman. Που πήρε βραβείο Νόμπελ.
Αυτό που προτείνω είναι να ρωτήσεις τον καθηγητή/την καθηγήτριά σου τι θεωρεί ότι χρειάζεται να επαναλάβεις και να κατανοήσεις, ώστε να μπορέσεις να λύσεις τη συγκεκριμένη άσκηση. Ή τι είναι αυτό που, αν το καταλάβεις, θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις το μάθημα που σε δυσκολεύει. Και σε ένα επόμενο επίπεδο, να ψάξεις ποιες είναι οι βασικές, θεμελιώδεις γνώσεις που χρειάζεσαι, για να κατανοήσεις όσα υπάρχουν στην εξεταστέα ύλη για τις πανελλήνιες. Ποιο είναι το 20%;
Μη φοβάσαι να κάνεις τέτοιου τύπου ερωτήσεις στους καθηγητές σου. Είναι εκεί για να σε βοηθήσουν. Όταν μάλιστα πηγαίνεις με στοχευμένα ερωτήματα όπως τα παραπάνω, θα παίρνεις πάντα καλύτερες απαντήσεις για να βρίσκεις το κατάλληλο επόμενο βήμα.
Με απλά λόγια, θέλουμε εδώ να επαναλάβεις το βασικό 20% πάνω στο οποίο είναι χτισμένα τα σύνθετα που έχεις να μάθεις. Αν κάνεις αυτό, πολλά πράγματα θα ξεκαθαρίσουν μέσα στο μυαλό σου.
Πού να εστιάζεις για λιγότερο άγχος και καλύτερη συγκέντρωση στην προετοιμασία για τις πανελλήνιες
Μέχρι στιγμής, έχουμε μιλήσει για τον τρόπο που σκέφτεσαι, για τον ιδανικό τρόπο μελέτης και επανάληψης, και για το 20% που θα σε βοηθήσει να καταλάβεις καλύτερα την ύλη. Ίσως παρατηρείς εδώ κάτι πολύ σημαντικό:
Εστιάσαμε σε όσα μπορείς ΕΣΥ να κάνεις για να γίνει η ζωή σου πιο εύκολη. Εστιάσαμε δηλαδή στη Ζώνη Ελέγχου σου.
Στη Ζώνη Ελέγχου ανήκουν όσα πραγματικά περνούν από το χέρι σου. Με τα υπόλοιπα δεν αξίζει να χάνεις χρόνο. Ο τρόπος που σκέφτεσαι, μελετάς, ξεκουράζεσαι και κάνεις επανάληψη, είναι 100% στον έλεγχό σου. Δεν μπορείς να ελέγξεις τα θέματα και την ύλη των πανελληνίων, μπορείς όμως να ελέγξεις τη δική σου προετοιμασία.
Τι άλλο βρίσκεται μέσα στη Ζώνη Ελέγχου σου;
Το περιβάλλον και ο τρόπος που ζεις.
Ένα από τα πράγματα που μοιράζονται μαζί μου πολλοί μαθητές είναι το ότι δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν.
Ένας προφανής λόγος είναι η έλλειψη ύπνου. Να ξέρεις ότι ένα μυαλό που στερείται ύπνου, δεν σκέφτεται καθαρά. Για την ακρίβεια, όταν μας λείπει ύπνος πέφτει η συγκέντρωσή μας, κάνουμε περισσότερα λάθη και είναι σαν να είμαστε ελαφρώς μεθυσμένοι. Στη δική σου ηλικία, οι ιδανικές ώρες ύπνου είναι γύρω στις 8 με 10(!). (Άκου περισσότερα εδώ)
Ένας ακόμα προφανής λόγος είναι, δυστυχώς, το κινητό σου. Κάθε φορά που μπαίνεις στα social media αυτό που κάνεις είναι να μαθαίνεις στο μυαλό σου να ΜΗΝ συγκεντρώνεται. Δεν λέω να σταματήσεις να μπαίνεις. Θα βοηθούσε όμως πολύ το να αρχίσεις να σκέφτεσαι στρατηγικά για το πώς επιτρέπεις στις συσκευές να ελέγχουν το μυαλό σου.
Το hack;
Θα στο πω, αλλά είναι μόνο για τους πολύ τολμηρούς…
Ξεκίνα να κοιμάσαι με το το κινητό έξω από το δωμάτιο. Αν το έχεις μαζί σου, το πιθανότερο είναι ότι κοιμάσαι πιο αργά και ότι το πρώτο που κάνεις το πρωί είναι να τσεκάρεις μηνύματα και social media. Άφησέ το έξω από το δωμάτιο για λίγες μέρες και παρατήρησε τον εαυτό σου. Είναι πιθανό να δυσκολευτείς στην αρχή, αλλά στην πορεία θα αρχίσεις να ξυπνάς πολύ πιο ξεκούραστη και ανανεωμένη.
Ξεκίνα επίσης να διαβάζεις με το κινητό έξω από το δωμάτιο. Το κάνω κι εγώ που είμαι «μεγάλη». Όταν το κινητό μας βρίσκεται κάπου κοντά – πόσο μάλλον μέσα στο οπτικό μας πεδίο – μας αποσπά την προσοχή, ακόμα και αν δεν το ακουμπάμε καν.
Υποσυνείδητα το έχουμε στο μυαλό, αφού έχουμε μάθει να το πιάνουμε και να το κοιτάμε εκατοντάδες φορές μέσα στη μέρα. Αυτό σαμποτάρει την συγκέντρωσή μας. Δοκίμασε να μελετήσεις για λίγες μέρες με το κινητό σου έξω από το δωμάτιο και παρατήρησε πόσο πιο ήρεμος νιώθεις και πόσο περισσότερη ώρα μπορείς να παραμείνεις συγκεντρωμένος.
Ξεκινήσαμε από τα δύσκολα, το ξέρω. Αλλά η σκληρή αλήθεια είναι ότι το περιβάλλον μας μάς προγραμματίζει και επηρεάζει τη συμπεριφορά μας σε τεράστιο βαθμό. Το κινητό σου είναι κομμάτι αυτού του περιβάλλοντος.
Μπορείς όμως να κάνεις κι άλλα πράγματα που θα σε βοηθήσουν:
Περισπασμοί και πρόγραμμα διαβάσματος για πανελλήνιες
Στον χώρο μας υπάρχουν πολλοί περισπασμοί που δεν συνειδητοποιούμε. Προσωπικά, ήμουν από εκείνες τις μαθήτριες που έλεγαν ότι «εγώ τα καταφέρνω καλύτερα μέσα στο χάος» (ψέμα) και ότι «το χάος με βοηθά να συγκεντρώνομαι» (κι άλλο ψέμα). Τα έλεγα όλα αυτά, αλλά βαθιά μέσα μου ήξερα ακόμα και τότε ότι, όχι μόνο ήταν ψέματα, αλλά και ότι δυσκολευόμουν πολύ να συγκεντρωθώ μέσα στο χάος.
Απλά δεν ήθελα να ξεβολευτώ. Και να συμμαζέψω το δωμάτιό μου.
Έχει όμως αποδειχθεί ότι ένα καθαρό και τακτοποιημένο περιβάλλον μας βοηθά να συγκεντρωνόμαστε και να είμαστε παραγωγικοί. Θα πρότεινα λοιπόν να αρχίσεις να τακτοποιείς. Να κρατήσεις πάνω και μπροστά από το γραφείο σου ΜΟΝΟ εκείνα που χρειάζεσαι για τη μελέτη. Όσο λιγότερα αντικείμενα υπάρχουν τριγύρω που μπορούν να σου αποσπάσουν την προσοχή – έστω και λίγο – τόσο το καλύτερο.
«Ναι, αλλά εγώ δεν μπορώ να συγκεντρωθώ στο διάβασμα…»
Το τελευταίο εργαλείο που θέλω να μοιραστώ μαζί σου είναι κάτι που αφορά το κατά πόσο κάνεις διαλείμματα. Υπάρχει κάτι που λέγεται primacy/recency effect. Με απλά λόγια, αυτά τα δύο φαινόμενα περιγράφουν το πώς θυμόμαστε όσα μαθαίνουμε.
Το μυαλό μας θυμάται καλύτερα όσα ακούσαμε/διαβάσαμε στην αρχή ενός μαθήματος ή μιας ώρας διαβάσματος, και στο τέλος. Τα ενδιάμεσα κάπως χάνονται μέσα από τις χαραμάδες. Τα ξεχνάμε εύκολα. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί μαθητές ξεκινούν να διαβάζουν και ξεχνούν να κάνουν διάλειμμα.
Ξέρω τι σκέφτεσαι τώρα…
Ότι εσύ κάνεις διαλείμματα όταν μελετάς. Και μπορεί όντως να κάνεις διαλείμματα κάθε 1-1,5 ώρα ή όποτε το θυμάσαι.
Αυτό όμως σε αφήνει με μία αρχή και ένα τέλος κάθε 1-1,5 ώρα, ενώ στο ενδιάμεσο έχεις καλύψει πολύ υλικό που πιθανότατα θυμάσαι πολύ λιγότερο απ’ ότι όσα διάβασες στην αρχή και στο τέλος.
Η τεχνική pomodoro θα το αλλάξει αυτό. Την ίδια τεχνική εφαρμόζω κι εγώ τώρα, καθώς γράφω αυτό το άρθρο. Έχω ρυθμίσει μια εφαρμογή να με διακόπτει (κυριολεκτικά) κάθε 20 λεπτά ώστε να κάνω ένα διάλειμμα 5 λεπτών. Η εφαρμογή αυτή «πετάγεται» ανοίγοντας ένα καινούριο παράθυρο στον browser μου, και μου λέει πως ήρθε η ώρα να κάνω διάλειμμα.
Εγώ απλά φροντίζω να μη διαφωνώ μαζί της και σταματάω.
Ακόμα κι αν είμαι στη μέση μιας πρότασης ή και μίας λέξης.
Αφήνω απλά το πληκτρολόγιο, σηκώνομαι και κάνω μια βόλτα μέσα στον χώρο. Τεντώνομαι, πίνω νερό, πάω στο μπάνιο. Δεν έχω το νου μου απλά στο να κάνω τακτικά διαλείμματα, αφήνω την εφαρμογή να πάρει την απόφαση για μένα. Σε χρόνο που έχω ρυθμίσει από πριν.
Τώρα, αυτό μπορεί να σου ακούγεται σαν χάσιμο χρόνου και να σκέφτεσαι ότι «εσύ δεν χρειάζεσαι τόσο συχνά διαλείμματα και ότι μπορείς να συνεχίσεις». Θυμήσου, όμως:
Θυμόμαστε καλύτερα όσα διαβάζουμε/ακούμε στην αρχή και στο τέλος. Αν φροντίσεις να εφαρμόζεις αυτήν την τεχνική στη μελέτη σου, αυτόματα έχεις δημιουργήσεις πολλές αρχές και πολλά τέλη. Έτσι θα θυμάσαι πολύ περισσότερα και το δικό σου πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων θα αποδίδει καλύτερα.
Πέρα από αυτό, έχε στο νου ότι η συγκέντρωσή μας πέφτει καθώς η ώρα περνά. Είμαι σίγουρη ότι σε αυτά τα 1,5ωρα μελέτης δεν είσαι συγκεντρωμένη 100% καθ’όλη τη διάρκεια. Αυτό είναι λογικό, αφού το μυαλό μας είναι σαν πεταλουδίτσα. Πετάει από τη μία σκέψη στην άλλη.
Ειδικά όταν του έχουμε αναθέσει δουλειά για πολλή ώρα, αρχίζει να αποσπάται επειδή απλά βαριέται να κάνει το ίδιο πράγμα για πολλή ώρα.
Τα διαλείμματα που προτείνω πηγαίνουν κόντρα σε αυτό.
Βλέπεις, όταν ξέρω ότι έχω να μελετήσω (ή να γράψω) μόνο για 20 λεπτά, συγκεντρώνομαι τόσο πολύ σε αυτό που κάνω που η απόδοσή μου ανεβαίνει κατακόρυφα. Όταν έρθει η ώρα για το διάλειμμα έχω την ευκαιρία να κάνω κάτι άλλο (όχι κάτι με πολλούς περισπασμούς όπως το να μπω στο TikTok, όμως), και αυτό με βοηθάει να καταφέρνω περισσότερα σε λιγότερο χρόνο.
Και ναι, το να σταματάς κάτι στη μέση δεν είναι πρόβλημα. Αντιθέτως, όταν αφήνουμε στη μέση μια άσκηση και κάνουμε ένα σύντομο διάλειμμα, το μυαλό μας συνεχίζει να επεξεργάζεται τη λύση στο παρασκήνιο. Έτσι γίνεται πολύ πιο εύκολο – όταν τελειώσει το διάλειμμα – να το πιάσουμε από εκεί που το αφήσαμε. Μη σε απασχολεί λοιπόν το ότι θα ξεχάσεις τί διάβαζες ή ότι θα σου πάρει παραπάνω χρόνο για να θυμηθείς το υλικό. Το αντίθετο θα συμβεί.
Δοκίμασε και δώσε λίγο χρόνο για να το συνηθίσεις. Με ευχαριστείς αργότερα.
Πώς δουλεύει η τεχνική pomodoro;
Η αρχική ιδέα μοιάζει κάπως έτσι:
- Διάβασμα για 25 λεπτά – Διάλειμμα για 5
- Διάβασμα για 25 λεπτά – Διάλειμμα για 5
- Διάβασμα για 25 λεπτά – Διάλειμμα για 5
- Διάβασμα για 25 λεπτά – Διάλειμμα για 15
Κάπως έτσι μοιάζει ένας κύκλος pomodoro και βλέπεις ότι η συνολική διάρκεια είναι γύρω στις 2 ώρες. Ο στόχος δεν είναι όμως να το κάνεις ακριβώς έτσι, αλλά να δεις τι δουλεύει καλύτερα για σένα.
Προσωπικά, έχω δει ότι για μένα δουλεύει καλύτερα το 20λεπτο συγκέντρωσης και έχω ρυθμίσει αναλόγως την εφαρμογή στον υπολογιστή μου. Για σένα μπορεί να είναι 15 ή 23 λεπτά.
Φέρ’το στα μέτρα σου.
Γενικά, όμως, φρόντισε το ανώτερο να είναι τα 25 λεπτά. Υπάρχει λόγος που η αρχική τεχνική διαρκεί τόσο.
Αν θέλεις να βάλεις και δεύτερο ή τρίτο κύκλο pomodoro, μπορείς να το κάνεις. Φρόντισε μόνο να έχεις υπολογίσει μέσα στον προγραμματισμό σου την ξεκούρασή σου και τον ύπνο σου. Αυτά τα δύο είναι πιο σημαντικά από το να βγάλεις ένα κεφάλαιο παραπάνω. Και μακροπρόθεσμα θα ωφελήσουν πολύ το πρόγραμμα για διάβασμα πανελληνίων που έχεις.
Να θυμάσαι:
Καλύτερα να μάθεις λιγότερα, αλλά να τα μάθεις πραγματικά καλά, παρά να κάνεις πασαλείμματα. Τα πασαλείμματα θα σου κοστίσουν πολύ περισσότερα στις εξετάσεις από το να λύσεις σήμερα μια άσκηση λιγότερη.
***
Κάπου εδώ θα κλείσω αυτό το άρθρο. Υπάρχουν κι άλλες συμβουλές για πανελλήνιες και άλλες εξετάσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν να διαβάζεις αποδοτικά, αλλά τα παραπάνω είναι το 20% που θα φέρει το 80% των αποτελεσμάτων.
Με την προϋπόθεση πάντα ότι θα εφαρμόσεις όσα συζητήσαμε παραπάνω στο πρόγραμμά σου για το διάβασμα των πανελληνίων. Ό,τι και να λέμε, η μπάλα είναι στο γήπεδό σου.
Θέλω να σε αφήσω με το εξής:
Ο στόχος σου στο διάβασμα πρέπει πάντα να είναι το να καταλάβεις την ύλη.
Όταν έχεις καταλάβει κάτι, δεν χρειάζεται πια να το αποστηθίσεις.
Όταν έχεις καταλάβει κάτι, το έχεις απομνημονεύσει και μπορείς να το ανακαλέσεις, να το εξηγήσεις, να εξεταστείς σε αυτό.
Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικά όσα προτείνω παραπάνω. Επειδή σε βοηθούν να κατανοήσεις και έτσι να απομνημονεύσεις την ύλη πολύ πιο αποδοτικά.
Αν χρειάζεσαι επιπλέον βοήθεια, εκείνο που προτείνω ως επόμενο βήμα είναι το να μάθεις να κρατάς πραγματικά αποδοτικές σημειώσεις. Αυτό μπορώ να σου το μάθω μόνο βιωματικά. Τσέκαρε το εργαστήριο που θα γίνει σύντομα από εδώ και κράτα τη θέση σου.
Σου εύχομαι καλά αποτελέσματα στις πανελλήνιες και πάνω απ’ όλα, μια καλή ζωή!
Φύλλις
