Έμαθες να επιβιώνεις στις σχέσεις – Ώρα να μάθεις να ανθίζεις

• Πώς θέτω όρια;

Courses & δωρεάν υλικό:

• Δωρεάν συνοδευτικό worksheet επεισοδίου
• The No BS Journaling Method
• Δωρεάν οδηγός Journaling

---

Transcript

Φύλλις: Αλίκη, καλώς ήρθες.

Αλίκη: Καλώς σε βρήκα, φίλη μου αγαπημένη. Είσαι εξάλλου και η πρώτη μου coach.

Φύλλις: Χαίρομαι πάρα πολύ. Περίμενα. Σε ευχαριστώ καταρχάς για την εμπιστοσύνη και περίμενα πώς και πώς να ηχογραφήσουμε αυτό το συγκεκριμένο επεισόδιο.

Αλίκη: Ευχαριστώ, κι εγώ περίμενα πώς και πώς!

Φύλλις: Θα μιλήσουμε για σχέσεις, για red flags. Πολύ ενδιαφέροντα και πολύ αναγκαία θέματα, θα πω. Πριν ξεκινήσουμε όμως, θα ήθελες να μας πεις μερικά πράγματα για σένα;

Αλίκη: Εννοείται! Δεν ήμουνα πάντα coach. Αλλά κάποια στιγμή στη ζωή μου συνειδητοποίησα ότι είχα κολλήσει σε έναν χώρο που πλέον δεν μπορούσα να είμαι ο εαυτός μου. Είχα ανάγκη να κάνω κάτι άλλο.

Και τότε απευθύνθηκα σε σένα. Είχα ακούσει τα podcast σου, ήταν την περίοδο του COVID, και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να εξερευνήσω το coaching.

Η αλήθεια είναι πως πάντα με ενδιέφερε το ανθρώπινο συναίσθημα. Είχα ανάγκη να το καταλάβω, ειδικά τα πιο δύσκολα συναισθήματα, όπως ο πόνος, και πώς αυτά πολλές φορές παίρνουν το τιμόνι της ζωής μας. Έκανα και ψυχοθεραπεία η ίδια. Ενδιαφερόμουν πολύ.

Στη λογοτεχνία που σπούδασα, με ενδιέφερε πολύ και το ψυχολογικό κομμάτι – ήταν και υποχρεωτικό για να μπορούμε να κάνουμε κριτική στους χαρακτήρες.

Τέλος πάντων, μέσα από αυτή την αναζήτηση και αφού είχαμε δουλέψει μαζί και είχαμε τελειώσει τον κύκλο μας, πήγα σε μια σχολή, την παρακολούθησα. Είδα το potential που έχει το coaching, σε αντίθεση με την ψυχολογία.

Είδα τρόπους με τους οποίους μπορείς να βοηθήσεις ανθρώπους και αυτό με ενδιέφερε περισσότερο. Από μικρή είχα πολύ αναπτυγμένη ενσυναίσθηση. Χωρίς ιδιαίτερη γνώση, απλώς ενστικτωδώς, ήμουν καλή ακροάτρια.

Ψάχνοντας λοιπόν για το coaching, συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι μια πολύτιμη δεξιότητα – να δίνεις χώρο και χρόνο στον άλλον να εκφραστεί.

Πολλές φορές το default mode μας είναι μόλις κάποιος πει «έχω αυτό το πρόβλημα», να απαντήσουμε αμέσως: «Α, κάνε αυτό!». Χωρίς καν να μας έχει ζητήσει τη βοήθεια. Κι αυτό δεν είναι πάντα βοηθητικό.

Οπότε, πολλά πράγματα με οδήγησαν στο coaching. Κυρίως όμως η ανάγκη μου να βοηθήσω ανθρώπους που βρίσκονται εκεί που έχω βρεθεί κι εγώ, έχοντας πλέον την εμπειρία και τις γνώσεις μου.

Φύλλις: Και βοηθάς, Αλίκη. Σε ακολουθεί πολύς κόσμος και είναι πάρα πολύ χρήσιμο το υλικό σου. Δεν είναι δεδομένο αυτό που λέω τώρα. Και να πω επίσης ότι δεν έχεις μόνο ενσυναίσθηση – έχεις και συμπόνια. Αυτά τα δύο μαζί είναι πολύ δυνατός συνδυασμός και δεν είναι καθόλου αυτονόητο να τα έχει κάποιος και τα δύο.

Αλίκη: Όχι. Η συμπόνια από μόνη της είναι, δεν θα πω εύκολη, αλλά είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Εκτός αν είσαι πολύ τραυματισμένος και έχεις κλείσει τα πάντα μέσα σου, είναι φυσικό να συμπονέσεις. Άρα και να προσπαθήσεις να βοηθήσεις.

Φύλλις: Είναι πολύ διαφορετικό όμως από το να συμπάσχεις. Έχει διαφορά.

Αλίκη: Ναι. Συμπάσχεις εκείνη την ώρα, γι’ αυτό θέλεις να βοηθήσεις. Το καινούριο πράγμα που έμαθα όμως τα τελευταία χρόνια είναι η αυτοσυμπόνια. Κάτι που δεν το βάζαμε πολύ στη ζωή μας – τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα.

Οπότε ναι, είχα την ενσυναίσθηση, είχα και τη συμπόνια. Βοηθούσα πολύ κόσμο που ήξερα, αλλά ήθελα πλέον να αρχίσω να βοηθάω και κόσμο που δεν ξέρω. Πραγματικά δίνει νόημα και ουσία στη ζωή μου.

Το following στο στοιχείο αυτό μεγάλωσε πολύ, και δεν το περίμενα τόσο. Ευχόμουν να υπάρχει μια κοινότητα. Πολλές φορές είναι overwhelming – δεν μπορείς πάντα να απαντήσεις σε όλους, αλλά κρατάω πάντα την άγκυρά μου: να βοηθήσω.

Φύλλις: Και βοηθάς, Αλίκη. Η ερώτησή μου τώρα είναι – επειδή μιλάμε πολύ για σχέσεις και γίνεται λόγος για τραύματα, για τοξικότητα, red flags και τόσα άλλα buzzwords – να ξεκινήσουμε δίνοντας έναν ορισμό: τι σημαίνει υγιής σχέση;

Γιατί είναι βασικό να έχουμε αυτόν τον ορισμό στο μυαλό μας, για να μπορούμε μετά να καταλάβουμε τι είναι red flag, τι είναι τοξικότητα και να μην τα χρησιμοποιούμε ως δικαιολογίες για να αποφεύγουμε την ευθύνη.

Αλίκη: Κοίταξε, η λέξη-κλειδί είναι η ασφάλεια. Μια υγιής σχέση είναι ένας χώρος στον οποίο νιώθω ασφαλής. Και ασφαλής σημαίνει ότι νιώθω ελεύθερη να εκφραστώ αυθεντικά, να είμαι ο εαυτός μου.

Είναι ένας χώρος με φροντίδα, αμοιβαίο σεβασμό, διάθεση για επικοινωνία και προσωπική εξέλιξη – είτε ατομικά, είτε ως ζευγάρι αν μιλάμε για σχέση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν δυσκολίες ή προβλήματα. Ίσα-ίσα, πάντα θα υπάρχουν – και ευτυχώς. Αλλά σημαίνει ότι όταν υπάρχει το πρόβλημα, και οι δύο ενδιαφερόμαστε να βρούμε λύση.

Φύλλις: Ως ομάδα και όχι ως αντίπαλοι.

Αλίκη: Ακριβώς. Γιατί συνήθως, όταν διαφωνούμε ή έχουμε κάποιο παράπονο, είμαστε τόσο απορροφημένοι στο να αποδείξουμε ότι έχουμε δίκιο, που δεν ακούμε τι λέει ο άλλος.

Φύλλις: Ναι, δεν ακούμε. Και ενεργοποιούνται και όλα μας τα triggers – πυροδοτούμαστε από συμπεριφορές. Παίζει πολύ μεγάλο ρόλο το να έχουμε αυτεπίγνωση και αυτογνωσία, ώστε να καταλάβουμε πότε απλώς έχουμε πυροδοτηθεί και λειτουργεί μια παλιά συνήθεια. Μόνο έτσι μπορούμε να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά. Εκεί είναι και τα δύσκολα.

Αλίκη: Βέβαια. Η επικοινωνία πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Και για να είναι ξεκάθαρη, πρέπει να υπάρχει επίγνωση και αυτοεπίγνωση.

Και είναι και το άλλο: πρέπει και οι δύο να έχουν δουλέψει με τον εαυτό τους, έστω ως ένα βαθμό, πριν συναντηθούν. Αλλιώς, υπάρχει ο κίνδυνος να καταλήξει ο ένας να είναι το δεκανίκι ή ο ψυχοθεραπευτής του άλλου – και δεν είναι έτσι.

Χρειάζονται δύο άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τη σχέση και όλα τα προβλήματα λύνονται μαζί, σαν ομάδα. Αυτός θα ήταν ο δικός μου ορισμός.

Φύλλις: Άρα θα το πω: red flag για μένα είναι η άρνηση κάποιου να δουλέψει με τον εαυτό του. Γιατί αν δεν έχουμε σχέση με τον ίδιο μας τον εαυτό, αν δεν γνωρίζουμε τα δικά μας red flags, πότε εμείς οι ίδιοι γινόμαστε red flag, τότε πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε μια υγιή σχέση με έναν άλλον άνθρωπο;

Αλίκη: Γιατί το βλέπω εγώ και στα μηνύματα. Εντάξει, βάζεις ένα red flag, αλλά δικαίως κάποιος θα πει, “μα άμα είναι έτσι, άμα είναι αλλιώς”.

Και είναι αλήθεια πως, ας πούμε, ψάχνουμε να βρούμε μία σχέση. Και συναντάμε κάποιον, μας κάνει πολλά κομπλιμέντα — red flag, κάνε λάμπο μου. Δεν μας κάνει κομπλιμέντο — red flag, δεν ξέρει να εκφράζεται ή δεν ενδιαφέρεται. Ρωτάει πράγματα για εμάς — red flag, ίσως προσπαθεί πολύ. Δεν ρωτάει τίποτα — red flag, δεν έχει περιέργεια. Δηλαδή, ό,τι κι αν κάνει κάποιος, μπορεί να θεωρηθεί ύποπτο.

Γνωρίζεις έναν άντρα που μιλάει για τη μητέρα του με σεβασμό — red flag, εξαρτημένος. Δεν έχει καλή σχέση με τη μητέρα του — red flag, συναισθηματικά αποκομμένος. Πάλι red flag. Ξέρεις, υπάρχει ένα σημείο που ξεχνάμε, όταν αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε συνεχώς αυτές τις λέξεις.

Φύλλις: Ναι, ξεχνάμε ότι αυτές οι λέξεις γίνονται ταμπέλες και ετικέτες. Και πίσω από αυτές, δημιουργούνται προκαταλήψεις — biases — μέσα από τις οποίες βλέπουμε τον άλλον άνθρωπο.

Αλίκη: Ακριβώς. Και είναι δύσκολο για τον άνθρωπο να κρίνει σωστά, γιατί ξεχνάμε ότι είμαστε άνθρωποι. Κάνουμε λάθη. Και, όπως είπαμε και πριν, δεν κοιτάμε πρώτα τον εαυτό μας. Ο άλλος είναι έτσι, εγώ τι είμαι; Έχουμε χάσει τη διάθεση να στραφούμε προς τα μέσα.

Κι αν εκεί που κοιτάξουμε, δούμε το δικό μας “κόκκινο”, τι κάνουμε; Το δουλεύουμε ή το αφήνουμε έτσι επειδή είναι πιο εύκολο να πούμε ότι φταίει ο άλλος; Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ότι τα red flags δείχνουν τα άκρα των χαρακτηριστικών. Αλλά τι μένει στη μέση;

Αν κάποιος είναι ναρκισσιστής, ή αντίθετα εντελώς κλειστός, τι γίνεται με όλους τους υπόλοιπους που είναι κάπου στη μέση; Μένει ένα πολύ μικρό ποσοστό διαθέσιμων ανθρώπων, που να πληρούν τα πάντα. Κι αν κάποιος είναι εντάξει, αλλά εμείς δεν θέλουμε να το δούμε; Αυτό συμβαίνει συχνά.

Η εμμονή με τα red flags μάς στρέφει στο παρελθόν και στο μέλλον. Δεν μας αφήνει να δούμε το παρόν. Δεν καταλαβαίνουμε πόσο πολύτιμη μπορεί να είναι μια προειδοποίηση — ή πόσο επιζήμιο μπορεί να είναι να την αγνοήσουμε. Θέλει προσοχή.

Δεν είναι ότι οποιοδήποτε red flag αρκεί. Σημασία έχει να έχουμε επίγνωση. Ακόμα και όταν γράφουμε στα social media. Εγώ προσωπικά, πολλές φορές είμαι λίγο αυστηρή. Κάποια post μπορεί να διαβάζονται ή να ακούγονται έτσι.

Αλλά δεν θέλω να πω ότι όποιος δεν συμφωνεί κάνει λάθος. Θέλω απλώς να μπορεί να σταθεί και να το κρίνει. Και χαίρομαι όταν μου βάζουν τέτοια σχόλια. Υπάρχουν άνθρωποι που μου λένε “βάζοντας αυτό, νομίζω ότι και εγώ είμαι έτσι” ή “δεν είμαι”. Είναι καλό να επικεντρωνόμαστε σε ουσιαστικά πράγματα.

Για παράδειγμα, για μένα, ένα μεγάλο red flag, είτε σε ερωτική είτε σε φιλική σχέση, είναι όταν κάποιος μιλάει πολύ άσχημα για τους πρώην του. Αυτό για μένα είναι ξεκάθαρο. Ή όταν βλέπεις κάποιον να μιλάει υποτιμητικά σε ανθρώπους που θεωρεί κατώτερους — στον σερβιτόρο, στον παρκαδόρο, οπουδήποτε.

Επίσης, άλλο red flag είναι όταν κάποιος λέει “συγγνώμη”, αλλά δεν το εννοεί. Το λέει μηχανικά. Και φαίνεται και από τη συνέχεια: αν διορθώνει τη συμπεριφορά του ή όχι. Αυτοί οι άνθρωποι, συνήθως, είναι και αυτοί που δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους. Κι αυτό είναι ένα red flag.

Αυτά που λέμε και αυτά που κάνουμε πρέπει να συνάδουν.

Μετά, είναι και το πώς σε κάνει να νιώθεις. Σε κάνει να αισθάνεσαι ασφαλής; Ή σε κάνει να νιώθεις ότι κάθε φορά που λες κάτι δικό σου, κάνεις λάθος; Νιώθεις συνέχεια μπερδεμένη; Σε αμφισβητεί συνεχώς;

Είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να είσαι αυθεντικά ο εαυτός σου. Κι όταν δεν είσαι, επειδή κάποιος σε κάνει να νιώθεις έτσι, αυτό είναι red flag. Αυτά είναι για μένα. Όλα τα άλλα είναι αμφισβητήσιμα.

Φύλλις: Ναι.

Αλίκη: Θέλει επίγνωση. Να έχεις ένα επίπεδο αυτεπίγνωσης τόσο υψηλό, που να οδηγεί στην αυτογνωσία. Να μπορείς να κάτσεις και να κρίνεις. Να πεις, “τι μου είπε αυτός; Θα μπορούσε να είναι έτσι; Θα μπορούσε να είναι και αλλιώς; Ας δώσω λίγο χρόνο”. Όχι να βγάζουμε κάποιον από τη ζωή μας επειδή είπε ότι αγαπάει τη μητέρα του — και το θεωρήσαμε red flag.

Φύλλις: Και ας κάνουμε ερωτήσεις. Ας διευκρινίσουμε αν νιώθουμε ότι κάτι είναι αμφιλεγόμενο. Αν δεν έχουμε καταλάβει ακριβώς τι εννοούσε ο άλλος, να μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα. Γιατί και τα συμπεράσματα βγαίνουν μέσα από τα δικά μας φίλτρα.

Αλίκη: Ακριβώς από τις δικές μας εμπειρίες, τις δικές μας προπληθήσεις, έχει πολύ γι’ αυτό και η αυτοεπίγνωση και η αυτογνωσία είναι η βάση, το θεμέλιο.

Φύλλις: Πιστεύω ότι δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις διαφορετικά. Και γι’ αυτό πιστεύω πολύ και στην ψυχοθεραπεία ως εργαλείο και στο journaling, γιατί αυτά τα εργαλεία μας βοηθούν να κοιτάξουμε προς τα μέσα, να αναγνωρίσουμε πρώτα απ’ όλα εμείς τα δικά μας red flags και τα δικά μας τυφλά σημεία, μέσα από τα οποία μπορεί να ερμηνεύουμε πολύ λάθος κάποιες καταστάσεις.

Και με αυτόν τον τρόπο, δίνουμε πρώτα στον εαυτό μας την ευκαιρία, το χώρο και το χρόνο να είναι αυτό που θέλουμε να είμαστε. Ακούμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας, γιατί και αυτό συμβαίνει πολλές φορές. Στην ανάγκη ενός ανθρώπου να κάνει σχέση, μπορεί να καταπιέζει αυτά τα σημάδια. Να μην νιώθει και πολύ ασφαλής, να εισπράττει αυτό το love bombing, αλλά να μην τολμάει να το πει, να μην τολμάει να βάλει όρια.

Και αυτό μετά καταλήγει στο να μπαίνουμε σε πολύ δυσλειτουργικές σχέσεις, που αργότερα μας κοστίζουν — συναισθηματικά, σε χρόνο, σε ενέργεια — και τελικά δεν καταλήγουν και πουθενά. Είναι πολύ βασικό να μπορούμε να ακούμε τον εαυτό μας, τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας, και να μάθουμε να τα διαχωρίζουμε από τις ταμπέλες. Ότι, α, μιλάει συνέχεια για τη μητέρα του, είναι red flag. Ή, α, μου κάνει πολλές ερωτήσεις, είναι ελεγκτικός. Είναι πολύ λεπτή η ισορροπία ανάμεσα στα δύο, έτσι δεν είναι;

Αλίκη: Είναι πολύ λεπτή. Και είναι και κάτι άλλο. Δεν είναι μόνο τα red flags. Δεν αλλάζω θέμα τώρα, απλά με αφορμή αυτό που είπες — οι ταμπέλες που βάζουμε — μπορεί να έχουν να κάνουν με ένα θέμα που είναι πολύ χρήσιμο για μας. Θα αναφέρω τα όρια που ανέφερες.

Γιατί έχω κάνει πολλές συνεδρίες με ανθρώπους που συνειδητοποιούν και έρχονται σε εμένα και λένε: «Θέλω να βάλω όρια». Και χθες, συγκεκριμένα, μιλούσα με μια κυρία που μου είπε: «Όταν είπα στην κόρη μου — που είναι, ξέρω ’γω, 15 χρονών — ότι θέλω να βάλω όρια, μου είπε “Αυτό είναι πάρα πολύ εγωιστικό”».

Κι εκεί μου μπήκε η ιδέα ότι ο κόσμος ακόμα πιστεύει ότι είναι κάτι εγωιστικό. Καμιά φορά, επειδή εμείς διαβάζουμε, βλέπουμε, καταλαβαίνουμε και γίνεται ένα με εμάς — απορροφάται δηλαδή τόσο βαθιά η σημαντικότητα κάποιας έννοιας — ξεχνάμε ότι ακόμα στην πραγματικότητα ο κόσμος φοβάται γι’ αυτό το λόγο.

Οπότε, ναι, δεν πρέπει να παίρνουμε τίποτα ως δεδομένο και πρέπει ο καθένας από εμάς — οι θεραπευτές, οι κόουτς — να κάνουν ό,τι μπορούν για να δείξουν στον κόσμο, να τον κάνουν να αναρωτηθεί ποιος δρόμος είναι αυτός που θα τους βοηθήσει να βρουν την ειρήνη μέσα τους.

Φύλλις: Και να το πω και με έναν άλλον τρόπο… Ως άνθρωπος με το σύνδρομο του «καλού παιδιού» σε ανάρρωση, να πω ότι όταν το βλέπω ξεκάθαρα, το θεωρώ red flag σε μένα. Στη συμπεριφορά μου να γίνομαι χαλί και να λέω «ναι» σε όλα. Αλλά είναι και red flag από άλλα άτομα όταν το αναγνωρίζω.

Δεν συμβαίνει για κακό λόγο. Γίνεται στην προσπάθεια του ατόμου να πάρει αναγνώριση, αποδοχή, να νιώσει πως ανήκει. Ναι, μαζί τους όλα αυτά. Όμως δεν παύει να είναι προβληματική συμπεριφορά, και για το ίδιο το άτομο, και για το τι είδους σχέσεις δημιουργεί με τους άλλους ανθρώπους — και επίσης τι είδους άτομα προσελκύει.

Αλίκη: Ναι, αλλά και τις σχέσεις δημιουργεί. Εφόσον αναφερθήκαμε στα όρια, σκεφτόμουν ότι δεν είναι μόνο το τι τους λες, αλλά και το πώς το λες. Πρώτον. Και δεύτερον, είναι και ένας πολύ καλός τρόπος να ξεκαθαρίσεις τα πράγματα.

Γιατί κάποιος που έχει συνηθίσει μια ζωή να σε ακούει να λες “ναι”, για να τον ευχαριστήσεις, μπορεί να είναι καλός φίλος. Αλλά αν του το πεις ξαφνικά, απλά και ξεκάρφωτα, μπορεί να το πάρει στραβά, να το θεωρήσει αγενές, να παραξενευτεί. Αν όμως εξηγήσεις με όμορφο τρόπο: “Ξέρεις, δεν μπορώ να έρθω απόψε λόγω δουλειάς. Δεν είναι ότι δε θέλω, απλά είχα μια πολύ δύσκολη εβδομάδα και νιώθω εξαντλημένη. Μπορούμε να το κανονίσουμε για την άλλη εβδομάδα;” — αυτό είναι ένα όριο.

Ο κόσμος νομίζει πως βάζω όρια σημαίνει ότι είμαι αγενής και θα χάσω τους ανθρώπους, ενώ στην πραγματικότητα χτίζεις σχέσεις.

Φύλλις: Χτίζεις. Και αν μη τι άλλο, εκείνος που δεν θα σεβαστεί αυτό το ευγενικό όριο που θα θέσεις, μάλλον δεν σε θέλει για τους ίδιους λόγους που τον θέλεις εσύ στη ζωή σου.

Αλίκη: Οπωσδήποτε. Γι’ αυτό λέω πως “ξεχορταριάζεις” — αρχίζεις και βλέπεις ποιοι είναι δίπλα σου για σένα και ποιοι για τον εαυτό τους. Οπότε μετά ηρεμείς μέσα σου όταν το συνειδητοποιήσεις. Η συνειδητοποίηση…

Φύλλις: Άρα πώς μπορούμε να κάνουμε αυτόν τον διαχωρισμό; Πότε πρόκειται για red flag και πότε απλώς για ένα πρόβλημα επικοινωνίας ή για μια διαφορετικότητα μεταξύ μας και κάποιου άλλου;

Αλίκη: Κοίταξε, εγώ δυσκολεύομαι με τον όρο “red flag”.

Φύλλις: Ωραία, ας ξεκινήσουμε από εκεί τότε.

Αλίκη: Δεν θεωρώ ότι αξίζει να ασχολούμαστε τόσο με τις λέξεις. Προτιμώ να κοιτάζω τη συμπεριφορά. Μπορεί στα βίντεο να μιλάω για τοξικότητα, ναρκισσισμό κλπ., αλλά αν το σκεφτείς καλά, τελικά δεν έχει σημασία πώς λέγεται. Είναι ναρκισσιστής; Τοξικός; Δεν με νοιάζει πώς το λένε. Σημασία έχει πώς συμπεριφέρεται.

Φύλλις: Και να κάνω μια μικρή παρένθεση εδώ — όλοι είμαστε σε κάποιον βαθμό ναρκισσιστές. Όλοι. Είναι ένα φάσμα πάνω στο οποίο κινούμαστε. Και κάτι που δεν ακούγεται συχνά: ο ναρκισσισμός είναι χαρακτηριστικό που μπορεί να έχουν και άτομα που κάνουν πάρα πολύ καλό. Δεν είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό.

Ο ναρκισσισμός που στρέφεται ενάντια στους άλλους και γίνεται καθαρά για εγωιστικούς λόγους, βλάπτει. Ο άλλος όμως, που στρέφεται υπέρ των άλλων, δεν βλάπτει — αν και έχει εγωκεντρικά χαρακτηριστικά, δεν είναι απαραίτητα κακό.

Το θέμα είναι να μάθουμε πρώτα να παραδεχόμαστε πότε είμαστε ναρκισσιστές οι ίδιοι, να το αναγνωρίζουμε ως χαρακτηριστικό και να θυμόμαστε ότι όλοι οι άνθρωποι κινούνται σε αυτό το φάσμα.

Αλίκη: Αυτό είναι πολύ σημαντικό και καλά έκανες και το ανέφερες, γιατί πολύς κόσμος ίσως να μην το έχει αντιληφθεί. Και δικαίως — δεν συζητιέται πολύ, δεν το λέμε.

Φύλλις: Δεν πουλάει το ίδιο, νομίζω.

Αλίκη: Δεν πουλάει και, ξέρεις τι; Όταν κάποια σου λέει “μου έκανε αυτό και αυτό”, αμέσως βγάζεις μια ετικέτα. Αλλά τελικά δεν έχει σημασία ο τίτλος, έχει σημασία ο τρόπος που σου φέρεται και πώς σε κάνει να νιώθεις.

Υπάρχουν οικογένειες στην Ελλάδα, ακόμα και σήμερα, βαθιά πατριαρχικές. Ναι, είμαστε σε μεταβατικό στάδιο, αλλά απέχουμε πολύ από το να γίνουμε ισότιμη κοινωνία. Υπάρχει μεγάλη σύγχυση και στις σχέσεις, και στις οικογένειες.

Ακούω συνεχώς: “είμαστε 30, 35, 40 χρόνια μαζί”. Και έχουν περάσει συμπεριφορές πολύ τοξικές, καθαρά ναρκισσιστικές. Αλλά επειδή δεν ειπώθηκαν ποτέ, ο κόσμος νόμιζε ότι είναι απλώς φυσιολογικό. “Είναι εγωιστής”, σου λένε, “έτσι είναι οι άντρες”.

Φύλλις: Συμπεριφορές που έχουν κανονικοποιηθεί απλώς επειδή συμβαίνουν εδώ και χρόνια. Μεγαλώνουμε με αυτές, δεν τις αναγνωρίζουμε καν ως προβληματικές.

Αλίκη: Είναι τρομακτικό. Κι εγώ κάποτε είχα σχέση με έναν άνθρωπο — πριν 30 χρόνια — που δεν ήξερα τι ακριβώς ήταν αυτό. Δεν είχα ξεκινήσει ακόμα θεραπεία. Τώρα δεν με απασχολεί το θέμα, αλλά τότε θυμάμαι ότι ένιωθα ότι πήγαινα να χάσω το μυαλό μου. Και έλεγα: “τι μου λέει τώρα;”.

Φύλλις: Το έχω ζήσει και εγώ αυτό, όπως ξέρεις. Το έχουμε συζητήσει. Είναι πολύ δύσκολο, ειδικά όταν δεν έχεις την ορολογία, δεν έχεις τους ορισμούς για να καταλάβεις τι σου συμβαίνει.

Υπάρχουν κανονικοποιημένες, συνηθισμένες συμπεριφορές. Τις βλέπουμε γύρω μας, σε άλλα ζευγάρια. Και αυτό οδηγεί πολλές φορές κυρίως τις γυναίκες να το παίρνουν επάνω τους, να θεωρούν ότι αυτές φταίνε. Ότι κάτι δεν πάει καλά με εμένα, αφού δεν μπορώ να το αντέξω. Αφού όλοι έτσι είναι. Αυτή είναι η δυναμική.

Μα δεν είναι! Και μέσα από τα χρόνια και τη δουλειά μου έχω δει ότι το να δίνουμε λέξεις, ορισμούς, είναι πολύ σημαντικό. Γιατί αν δεν μπορείς πρώτα να μιλήσεις με τον εαυτό σου για να καταλάβεις τι σου συμβαίνει, είναι αδύνατον να ξεφύγεις από οποιονδήποτε φαύλο κύκλο.

Αλίκη: Είναι αδύνατον. Και μιας και ανέφερες και τα άλλα ζευγάρια — μπαίνει και το θέμα της φιλίας μέσα.

Γιατί και οι φιλίες που βρίσκουμε, δεν είναι πάντα οι κατάλληλες. Φτάνεις να λες κάτι στη φίλη σου, που τη θεωρείς κοντινό σου άνθρωπο, και σου λέει: “έλα μωρέ, πώς κάνεις έτσι; Υπερβολική είσαι”.

Η σχέση είναι κάτι πολύ δυνατό, γιατί ως ανθρώπινο είδος έχουμε ανάγκη τη σύνδεση. Είναι βασική ανάγκη, όπως η πείνα. Έχει λοιπόν μεγάλη δύναμη.

Και ταυτόχρονα είναι πολύ ευάλωτη, όταν οι δύο άνθρωποι δεν στέκονται σε γερά θεμέλια.

Και αυτοί που έχουν ζήσει 40 χρόνια σε τέτοιες σχέσεις, κυρίως — δυστυχώς — είναι γυναίκες που φεύγουν. Μακάρι να ήταν αλλιώς, αλλά είναι αυτές που φεύγουν. Και πόσες μαρτυρίες έχω από γυναίκες που μου στέλνουν μηνύματα και μου λένε: “ξαναγεννήθηκα”, “ξαναβρήκα τον εαυτό μου”.

Υπάρχουν όμως και άλλες που δεν μπορούν να φύγουν…

Φύλλις: Μα όταν έχεις επίγνωση, μπορείς να κάνεις καλύτερες επιλογές. Αυτή η επίγνωση —η αυτογνωσία γενικότερα— μπορεί να σε βοηθήσει να καταλάβεις ότι είσαι σε μια δυσλειτουργική σχέση και να επιλέξεις συνειδητά να μείνεις. Αλλά αυτή η γνώση σου δίνει ένα άλλο πλαίσιο, σε βοηθά να τοποθετήσεις διαφορετικά μέσα σου κάθε συμπεριφορά και να τη διαχειριστείς αλλιώς.

Είναι όλα πολύ σχετικά. Χωρίς αυτογνωσία, όμως, είναι πρακτικά αδύνατο να κάνουμε καλές επιλογές. Κάτι που λέω συνέχεια είναι ότι, όταν γνωρίζεις τον εαυτό σου, ορίζεις το μέλλον σου. Και αυτό είναι μια πολύ μεγάλη αλήθεια.

Όταν έχω αυτογνωσία, μπορώ να κάνω πραγματικά καλές επιλογές. Θυμήσου και εκείνο το ωραίο απόφθεγμα του Γιουνγκ: «Μέχρι να γίνει το ασυνείδητο συνειδητό, θα ορίζει τη ζωή σου και εσύ θα το ονομάζεις μοίρα.» Ή κάπως έτσι — μπορεί να το παραφράζω λίγο.

Δυστυχώς, αυτό το ασυνείδητο ορίζει τις επιλογές, τις αποφάσεις μας και τις συμπεριφορές μας χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Εξ ορισμού, είναι ασυνείδητο. Όσο περισσότερο το φέρνουμε στην επιφάνεια, αποκτούμε επίγνωση και παίρνουμε την ευθύνη του. Έτσι, είμαστε σε θέση να δημιουργούμε πολύ πιο υγιείς σχέσεις. Πρώτα με τον ίδιο μας τον εαυτό και μετά με τους άλλους γύρω μας. Και να επιλέγουμε ποιες από αυτές τις σχέσεις τελικά ανήκουν στη ζωή μας και ποιες όχι. Και τι θέλουμε να κάνουμε με αυτή την πληροφορία.

Αλίκη: Δεν υπάρχει καλό και κακό. Είναι δικές τους αποφάσεις. Δεν έχουν τη δύναμη. Οκ, μπορεί τώρα, μπορεί αργότερα — ποιος ξέρει; Αλλά η σχέση είναι πολύ. Είναι κάτι τόσο υπέροχο και ταυτόχρονα μπορεί να γίνει και δηλητηριώδες.

Το μόνο που μας βοηθάει είναι η δουλειά με τον εαυτό. Ξεκάθαρα. Όλοι το λέμε συνέχεια. Είναι αυτή η αυτοεπίγνωση, η αυτογνωσία, και από εκεί και πέρα έρχεται και η δράση. Έτσι, μετά, ναι. Συμφωνώ απολύτως.

Οι σχέσεις είναι πολύπλευρες. Ακόμα και η φιλία. Εκεί μπορούμε να τις κατατάξουμε σε διάφορες κατηγορίες — φιλόλια, ας πούμε. Δηλαδή, μόνο και μόνο επειδή δεν έχουμε πια κοινά ενδιαφέροντα με έναν φίλο ή μια φίλη από το Γυμνάσιο, δεν σημαίνει ότι πρέπει να διακόψουμε τη φιλία ή να της δώσουμε μια αυθαίρετη αξία.

Οι σχολικοί φίλοι έχουν άλλη αξία. Είναι μια όμορφη ανάμνηση. Μπορεί να τύχει να ξαναβρεθούμε. Πρέπει να έχουμε επίγνωση για το ποιον κρατάμε στη ζωή μας και γιατί. Και ποιον απομακρύνουμε — και γιατί.

Φύλλις: Αυτό που λες μπορεί να μας βοηθήσει να ακούμε πολύ περισσότερο το ένστικτό μας και τη διαίσθησή μας. Χωρίς όμως να γινόμαστε καχύποπτοι, όπως είναι ο περισσότερος κόσμος που βαφτίζει το φόβο ως ένστικτο.

Αλίκη: Ναι, είναι αλήθεια. Αυτό βοηθάει πάρα πολύ. Η αυτοεπίγνωση, η κριτική ικανότητα να μπορούμε να διαχειριστούμε πρώτα απ’ όλα το συναίσθημα που μας δημιουργείται και να μπορέσουμε να ακούσουμε τη διαίσθησή μας.

Το ένστικτο είναι πιο πρωτόγονο — αυτό που θα σου πει, π.χ., «μην περάσεις με κόκκινο». Είναι πάνω στα πατήματα του fight or flight. Η διαίσθηση, όμως… Εγώ τη βλέπω σαν ένα φως. Ένα φως με συμπαντική γνώση που υπάρχει σε κάθε έναν από εμάς, από τη στιγμή της γέννησης.

Καθώς μεγαλώνουμε, πάνω σ’ αυτό το φως μπαίνουν στρώματα κοινωνικών και οικογενειακών πεποιθήσεων και το θάβουν. Δεν χρησιμοποιούμε τη διαίσθησή μας συνειδητά, γιατί δεν είναι εγκυκλοπαιδική γνώση. Είναι συμπαντική. Είναι αυτή που αισθάνεται, που συντονίζεται πέρα από τη λογική.

Φύλλις: Συλλογικό ασυνείδητο στο οποίο έχουμε πρόσβαση όλοι, κατά μία έννοια.

Αλίκη: Ναι, έτσι. Και οπότε για μένα είναι ένα πολύ δυνατό εργαλείο. Όσο περισσότερο την ακούς τη διαίσθησή σου, τόσο ανεβάζει επίπεδο, γίνεται πιο εξελιγμένη.

Φύλλις: Να σου πω πώς τα βλέπω εγώ αυτά τα δύο… Συγγνώμη που σε διέκοψα.

Αλίκη: Όχι, όχι, τίποτα. Ψάχνω να βρω κάποιο σεμινάριο να παρακολουθήσω, γιατί με ενδιαφέρει πολύ αυτό.

Φύλλις: Εγώ τα βλέπω ως δύο ξεχωριστά πράγματα και προσπαθώ να τα κάνω πιο χειροπιαστά. Το ένστικτο και τη διαίσθηση τα βλέπω ως εξής: το ένστικτο είναι σαν ένα εσωτερικό φανάρι που ανάβει κόκκινο ή πράσινο. Χρειάζεται να έχεις το νου σου να το παρατηρήσεις – τι μου λέει τώρα; Και συνήθως το νιώθουμε στην κοιλιά μας, γιατί κυριολεκτικά ξεκινά από το έντερο. Κόκκινο-πράσινο, δηλαδή καθοδήγηση.

Η διαίσθηση, από την άλλη, είναι ένας ψίθυρος. Πρέπει να χαμηλώσεις τη φασαρία και το θόρυβο γύρω σου για να την ακούσεις. Αυτό σημαίνει να μπορείς να κάνεις πολύ μεγάλη ησυχία στη σκέψη σου. Όχι να σταματήσεις να σκέφτεσαι, αλλά να διαχωρίσεις τον εαυτό σου από αυτές τις σκέψεις και να ακούσεις αυτόν τον ψίθυρο που σου λέει ποια είναι η καλύτερη κατεύθυνση για σένα.

Αλίκη: Και είναι πολύ μεγάλος βοηθός αυτός ο ψίθυρος, ειδικά σε περιόδους που είμαστε πιεσμένοι και πρέπει να πάρουμε αποφάσεις. Ή σε στιγμές που νιώθουμε φόβο, χωρίς να καταλαβαίνουμε γιατί – αλλά αν το κοιτάξουμε προσεκτικά, θα το καταλάβουμε.

Φύλλις: Γι’ αυτό επιμένω τόσο πολύ στο journaling ως πρακτική. Είναι το απόλυτο εργαλείο για να έρχεσαι καθημερινά σε επαφή με αυτό το κομμάτι του εαυτού σου. Μέσα στην απίστευτη φασαρία του κόσμου, δεν είναι καθόλου απλό να ακούσεις αυτή τη φωνούλα. Πώς να το κάνεις όταν μπαίνεις στον αυτόματο πιλότο, τρέχεις από το ένα στο άλλο, ακούς τις γνώμες των άλλων και επηρεάζεσαι;

Αν δεν δημιουργήσεις χώρο και χρόνο για εσένα, με εσένα, πώς θα την ακούσεις;

Αλίκη: Μαζί σου είμαι, Φύλλις. Αυτό που παρατηρώ συχνά είναι ότι, όταν αναφερόμαστε σε τέτοιες έννοιες, η αυθόρμητη απάντηση είναι: “Ναι, αλλά δεν έχω χρόνο.”

Φύλλις: Φυσικά. Αλλά αυτό δεν είναι ένας τρόπος άμυνας απέναντι στο να κάνουμε κάτι διαφορετικό; Που μπορεί να μας κοστίσει την παλιά μας ταυτότητα και να μας οδηγήσει να γίνουμε κάτι άλλο. Και αυτό το «κάτι άλλο» το θέλουμε πολύ και ταυτόχρονα μας τρομάζει πολύ.

Αλίκη: Είναι ένδειξη ότι δεν είναι ακόμα η κατάλληλη στιγμή. Πρέπει να ωριμάσει πρώτα το έτοιμο μέσα μας. Εγώ αυτό το λέω διαστημικά.

Φύλλις: Σίγουρα. Δεν έχουμε όλοι το ίδιο timing. Όμως χρειάζεται να έχουμε μια σχετική αυτογνωσία. Πού βρίσκομαι στη ζωή μου; Τι χρειάζομαι τώρα; Τι θέλω; Από εκεί ξεκινάς. Και αλήθεια τώρα, αν κάποιος έχει ακούσει αυτό το επεισόδιο μέχρι εδώ, μάλλον έχει ήδη έναν βαθμό ετοιμότητας υψηλότερο από πολύ κόσμο.

Αλίκη: Αλήθεια είναι αυτό. Και στα ζευγάρια βοηθάει πολύ. Όταν και οι δύο έχουν καλή σχέση με τον εαυτό τους, δεν προσπαθούν να σαμποτάρουν την εξέλιξη ο ένας του άλλου. Δεν το σκέφτονται καν.

Αντίθετα, πολλές φορές βλέπουμε στα ζευγάρια να λέει η γυναίκα: «Θέλω να μάθω νοσηλευτική», και ο άντρας να απαντά: «Κάτσε εδώ που είσαι, έχεις παιδιά, πού θα πας τώρα;». Όταν όμως είναι και οι δύο “δουλεμένοι”, τότε, για παράδειγμα, λέω στον άντρα μου: «Θέλω να πάω σ’ αυτό το σεμινάριο» ή «να κάνω αυτό το ταξίδι», και μου λέει: «Ναι, πήγαινε». Και το ίδιο ισχύει κι από την άλλη πλευρά.

Οι δύο ενδιαφέρονται για τη σχέση, αλλά κυρίως μέσα από το ενδιαφέρον τους για τον άλλον. Υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον, ψάχνουν τρόπους και λύσεις ώστε να πραγματοποιήσει ο καθένας τα όνειρά του, τις επιθυμίες του.

Φύλλις: Αυτό όμως με οδηγεί και σε κάτι που βρίσκω βαθιά προβληματικό. Δεν ξέρω αν συμφωνείς… Αυτή η απαίτηση που έχουμε συχνά από τους συντρόφους μας να είναι τα πάντα: εραστές, φίλοι, ψυχολόγοι, σύμμαχοι, πατέρες, μάνες…

Μπορεί ένας άνθρωπος να είναι τα πάντα; Εγώ πιστεύω πως όχι. Πιστεύω πολύ βαθιά στο ότι χρειάζεται να καλλιεργούμε πολλές και ουσιαστικές σχέσεις μεγαλώνοντας, όχι μόνο τη συντροφική.

Οι φίλοι είναι εξίσου σημαντικοί. Κι όμως, έχουμε την τάση να παραμελούμε τις φιλίες και να εστιάζουμε μόνο στο συντροφικό. Και μετά αυτό καταλήγει σε εξάρτηση.

Δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση από έναν άνθρωπο να παίζει όλους τους ρόλους. Μπορούμε να κάνουμε “casting” στους ρόλους: ποιος μπορεί να είναι τι για μένα; Και εγώ με τη σειρά μου θα είμαι κάτι διαφορετικό για κάθε άνθρωπο στη ζωή μου.

Αλίκη: Είναι ωραίο να θέλουμε σύνδεση σε πολλά επίπεδα, αλλά είναι υπερβολικό να περιμένουμε να καλύψει ένας άνθρωπος όλους τους ρόλους. Και δεν μπορούμε να ζητάμε από μια σχέση να μας δίνει κάτι που μόνο η σχέση με τον εαυτό μας μπορεί να προσφέρει.

Η σχέση δεν υπάρχει για να μας κάνει ευτυχισμένους. Πρέπει να είμαστε ήδη ευτυχισμένοι για να μπούμε σε σχέση.

Και φυσικά, όπως είπες, οι φίλοι είναι σημαντικοί. Οι σχέσεις πρέπει να είναι πολυεπίπεδες: να υπάρχει κοινότητα, φίλοι, συγγενείς, άνθρωποι. Όχι μόνο ένας.

Φύλλις: Ακριβώς. Πρέπει να το έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Γιατί αυτές οι προσδοκίες που χτίζουμε, πολλές φορές γίνονται απαιτήσεις. Και οι απαιτήσεις υποσκάπτουν τη σχέση. Τη σαμποτάρουν.

Φύλλις: Έχουμε μιλήσει για το πώς κάποιοι σαμποτάρουν τις σχέσεις τους δημιουργώντας παράπονα. Το πρόβλημα είναι ότι το παράπονο συχνά εκλαμβάνεται ως επίθεση. Ο άλλος δεν μπορεί να το ακούσει, δεν οδηγεί πουθενά, δεν είναι ωφέλιμο.

Αλίκη: Ακριβώς, δεν ωφελεί. Αντιθέτως, φέρνει απόσταση.

Φύλλις: Έχουμε πει πολλά μέχρι τώρα. Θα ήθελα να δούμε πιο πρακτικά εργαλεία. Μέσα από τη δουλειά σου και την εμπειρία σου, μπορείς να μας δώσεις μερικά. Προφανώς μπορούμε να αλλάξουμε, αν το αποφασίσουμε. Η αυτογνωσία είναι αυτό το ταξίδι της αλλαγής.

Υπάρχουν ασκήσεις ή ερωτήσεις που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες σε ζευγάρια ή σε ανθρώπους που αναζητούν σχέση; Κάτι που να τους βοηθήσει σ’ αυτή τη διαδικασία;

Αλίκη: Ναι, είτε μιλάμε για ζευγάρια είτε για κάποιον που αναζητά μια σχέση, όλα ξεκινούν από τις ερωτήσεις. Ερωτήσεις-κλειδιά.

Αν ξεκινούσα τώρα μια σχέση, κάποια στιγμή θα ρωτούσα: “Πώς νιώθεις όταν είσαι κοντά μου; Ποια εκδοχή του εαυτού σου ενεργοποιώ;”

Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Συνήθως ψάχνουμε να δούμε αν ταιριάζουμε, αλλά το “ταιριάζουμε” είναι μια γενική έννοια. Μπορεί, για παράδειγμα, να μην αργούμε στα ραντεβού, αλλά να έχουμε τελείως διαφορετικές ανάγκες ή αξίες.

Φύλλις: Μπορεί να μας αρέσουν και των δύο τα ταξίδια, αλλά να μην έχουμε ουσιαστική επικοινωνία.

Αλίκη: Ακριβώς. Πρέπει να δούμε πώς νιώθουμε κοντά στον άλλον και πώς νιώθει εκείνος κοντά μας. Πώς σε κάνω να νιώθεις, πώς με κάνεις να νιώθω. Αυτές οι ερωτήσεις μάς δίνουν πολύτιμες απαντήσεις και απαιτούν αυτοσυνειδησία και από τους δύο.

Αν βρεις έναν άνθρωπο με τον οποίο μπορεί να υπάρξει μια ισορροπία, αρχίζεις και νιώθεις ασφαλής, πιο ήρεμος. Και αυτή η εσωτερική γαλήνη είναι που τελικά αναζητούμε.

Η καλύτερη άσκηση είναι η ερώτηση.

Φύλλις: Και είναι και μια ευκαιρία να δούμε αν μπορούμε να επικοινωνήσουμε σε αυτό το επίπεδο. Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους. Είναι μια ωραία δοκιμασία, μια άσκηση στην επικοινωνία. Ακόμα κι αν νιώθουμε άβολα, μπορούμε να δούμε τι εισπράττουμε από τον άλλον.

Αλίκη: Πολύ ενδιαφέρον και το τι θα εισπράξουμε, βέβαια. Όταν κάποιος ψάχνει να ξεκινήσει μια σχέση, είναι σημαντικό να έχει ξεκάθαρη λίστα με το τι θέλει.

Η ερώτηση που θα έβαζα είναι: “Πώς θέλω να με κάνει να νιώθω η επόμενη σχέση μου;” Και η απάντηση πρέπει να είναι συγκεκριμένη, όχι γενική.

Αν πω “θέλω έναν άντρα που να με σέβεται”, αυτό είναι πολύ γενικό. Μπορεί να με σέβεται στο ότι είναι συνεπής στα ραντεβού του, αλλά να φλερτάρει με την καλύτερή μου φίλη.

Γι’ αυτό έχει σημασία όχι μόνο τι θέλω, αλλά τι θέλω ακριβώς. Η λίστα πρέπει να είναι αναλυτική, έστω κι αν χρειαστούν μήνες για να γραφτεί. Όταν είναι ολοκληρωμένη, λειτουργεί σχεδόν σαν επιβεβαίωση: “Αυτός ο άνθρωπος θα κάνει αυτό όταν συμβεί εκείνο” κ.ο.κ.

Αυτά είναι τα δύο βασικά: για τα ζευγάρια και για την αναζήτηση σχέσης.

Και φυσικά, υπάρχει και η άλλη άσκηση – φίλη μου, την έμαθα από σένα – που τη χρησιμοποιώ και με ζευγάρια: το γράμμα στον εαυτό σου.

Φύλλις: Πολύ δυνατή άσκηση. Ναι, είναι πράγματι εξαιρετική.

Αλίκη: Το γράμμα αυτό μπορείς να το διαβάζεις ξανά και ξανά. Περιγράφεις πώς είναι η ζωή σου στο μέλλον. Σε βοηθά να σκεφτείς πιο συγκεκριμένα, όχι απλώς “θα κάνω αυτή τη δουλειά”, αλλά “θα κάνω μια δουλειά που με κάνει να νιώθω έτσι, που μου δίνει αυτή την ευελιξία”.

Φύλλις: Τη χρησιμοποιώ και στο journaling course. Είναι από τις πιο δυνατές ασκήσεις: ένα γράμμα από τον μελλοντικό σου εαυτό που σου περιγράφει πώς είναι η ζωή του τώρα, πέντε ή δέκα χρόνια αργότερα.

Συνδυάζεται υπέροχα με την ερώτηση που ανέφερες: “Πώς θέλω να με κάνει να νιώθω;” Γιατί αντί να περιγράφουμε τον άλλον με εξωτερικά ή επιφανειακά χαρακτηριστικά – τι χρώμα μάτια να έχει, τι ύψος – μιλάμε για ουσία.

Μιλάμε για το πώς αλληλεπιδρούμε, τι περιμένουμε να δίνουμε και να παίρνουμε. Και ο μελλοντικός εαυτός μας μπορεί να μας βοηθήσει να το καθορίσουμε αυτό, να θέσουμε όρια.

Μας δείχνει πώς σεβόμαστε εμείς οι ίδιοι τα θέλω και τις ανάγκες μας. Και αν δεν τα σεβόμαστε εμείς, πώς θα περιμένουμε να τα σεβαστεί άλλος;

Αλίκη: Και έθιξες κάτι πολύ σημαντικό: τα όρια με τον εαυτό μας. Δεν είναι μόνο να τα θέτουμε, είναι και να τα τηρούμε.

Φύλλις: Ακριβώς. Να τα τηρούμε.

Αλίκη: Υπάρχει μεγάλη σύγχυση γύρω από τα όρια. Τι είναι και τι δεν είναι. Χρειάζεται ψάξιμο.

Φύλλις: Αυτό είναι ένα εξαιρετικό θέμα για μελλοντικό επεισόδιο. Μόνο για τα όρια.

Αλίκη: Σίγουρα. Είναι μεγάλο θέμα. Και το χρειαζόμαστε όλοι – ειδικά οι μικροί επιχειρηματίες και δημιουργοί που προσπαθούν να τα κάνουν όλα μόνοι τους.  Χρειάζονται πάρα πολύ τα όρια. Αλλά, τέλος πάντων, όπως είπα πριν, είμαστε ατελείς άνθρωποι και κάνουμε ό,τι…

Αλίκη: Καλύτερο μπορούμε, ναι. Και αυτό είναι ωραίο, γιατί μέσα από όλα αυτά μαθαίνουμε τον εαυτό μας — αν θέλουμε να τον μάθουμε. Όλα αυτά είναι feedback, είναι ανατροφοδότηση που μας βοηθάει να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Ο κόσμος όλος, οι σχέσεις μας, ακόμα και η συντροφική μας σχέση, είναι καθρέφτες.

Το θέμα είναι αν εμείς είμαστε διατεθειμένοι και διατεθειμένες να κοιτάξουμε, και να κάνουμε κάτι με αυτό που βλέπουμε.

Φύλλις: Συμφωνώ απολύτως. Αυτό είναι και το πιο σημαντικό.

Αλίκη: Ωραία. Είναι πάρα πολύ ωραία η συζήτηση. Θα μπορούσαμε να μιλάμε μέχρι αύριο.

Φύλλις: Δεν θα μιλάμε μέχρι αύριο όμως! Υπάρχει κάτι τελευταίο που δεν καλύψαμε και θα ήθελες να μοιραστείς;

Αλίκη: Νομίζω ότι καλύψαμε όλα. Απλά, ίσως, μία υπενθύμιση. Να μην ξεχνάμε ότι δεν γεννηθήκαμε για να δείχνουμε ότι αξίζουμε. Για να αποδείξουμε, να αποδεικνύουμε την αξία μας.

Αν προσπαθούμε να το κάνουμε αυτό κάθε φορά, σε οποιαδήποτε μορφή, χάνουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας. Οπότε, αν μπορούσα να αφήσω μια σκέψη, θα ήταν: να μην ζητάμε από τη σχέση να μας δώσει κάτι που μόνο η σχέση με τον εαυτό μας μπορεί να μας δώσει.

Αλίκη: Υπέροχα, Αλίκη. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ. Είναι πολύ ωραίο κλείσιμο αυτό.

Πού μπορεί να σε βρει κανείς για να μάθει περισσότερα και να δει όλα αυτά τα ωραία πράγματα που κάνεις;

Φύλλις: Στα social είμαι στο Facebook, στο TikTok και στο Instagram. Και στο email μου: aliki@alikicoaching.com.

Αλίκη: Όλα τα links θα είναι διαθέσιμα και στις σημειώσεις της εκπομπής. Και πάλι σε ευχαριστώ πολύ. Ήταν πάρα πολύ ωραία συζήτηση και πιστεύω ότι οι ακροατές μας θα έχουν πάρει πάρα πολύ χρήσιμα εργαλεία και τροφή για σκέψη, για να δουλέψουν από εδώ και πέρα — αν θέλουν — και στο journal τους και γενικότερα.

Φύλλις: Εγώ ευχαριστώ. Είμαι σίγουρη ότι οι άνθρωποι που σε ακούνε, φίλοι μου, είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται πολύ. Και εσύ έχεις στήσει τόσο πολύ χώρο για να δώσεις, που είναι πολύ συγκινητικό. Ευχαριστώ. Ένιωσα πολύ όμορφα. Χαίρομαι.

Αλίκη: Πάρα πολύ που σε έκανα να νιώσεις όμορφα εδώ. Πέτυχα τον στόχο της συζήτησης. Ωραία. Να είστε καλά. Καλή συνέχεια σε όλους.

…

Φύλλις: Χρήσιμο επεισόδιο. Συμφωνείς, δεν συμφωνείς; Θα σου πω τι πιστεύω εγώ. Πιστεύω ότι το χτίσιμο σχέσεων αποτελεί και αυτό μια πολύ σημαντική δεξιότητα. Βασικό της συστατικό είναι η αυτογνωσία μας και όλα όσα συζητήσαμε στο επεισόδιο με την Αλίκη.

Δεν εκπαιδευόμαστε όμως σε αυτό, τουλάχιστον όχι συνειδητά. Δεν έρχεται κάποιος να μας πει: «Κοίτα να δεις, έτσι μοιάζουν οι υγιείς σχέσεις και χρειάζεται να κάνεις αυτό και αυτό για να τις χτίσεις». Αντιθέτως, θεωρείται δεδομένο skill και κληρονομούμε από το περιβάλλον μας ό,τι μοτίβα και συμπεριφορές παρατηρούμε από μικρά παιδιά.

Το κατά πόσο είναι ωφέλιμα αυτά όμως και μας βοηθούν όντως να δημιουργήσουμε υγιείς σχέσεις είναι μια τελείως άλλη ιστορία. Ο τρόπος για να αλλάξει αυτό είναι η αυτογνωσία. Η δουλειά με τον εαυτό μας και το να αναζητούμε υγιή πρότυπα, να τα μιμούμαστε, και σε κάθε περίπτωση να αφήνουμε πίσω όσα δεν ταιριάζουν στην εικόνα του ιδανικού εαυτού που θέλουμε και επιλέγουμε να είμαστε.

Αναφερθήκαμε πολλές φορές στο course The No BS Journaling Method που έχω δημιουργήσει. Το course και τα εργαλεία που έχω συμπεριλάβει μπορούν να σε βοηθήσουν να χτίσεις πολύ πιο υγιείς σχέσεις. Αν τα θέλεις όλα αυτά και σκέφτεσαι να γραφτείς, μάλλον ήρθε η ώρα να σταματήσεις να αναβάλεις την εγγραφή σου στο course.

Θα βρεις το link στις σημειώσεις του επεισοδίου. Δεν αρκεί να θέλεις κάτι. Χρειάζεται να κάνεις και τη δουλειά για να το έχεις – να το θυμάσαι.

Και μέσα από το journaling μπορείς να χτίσεις αυτή τη σχέση με τον εαυτό, την αυτογνωσία, την ικανότητα να αυτοπαρατηρείς σε πραγματικό χρόνο, και να μπορείς να δημιουργήσεις έτσι τις σχέσεις που πραγματικά σου αξίζουν και ονειρεύεσαι.

Φρόντισε να ακολουθήσεις την Αλίκη. Έχει πολύ σημαντικά πράγματα να μοιραστεί μαζί σου. Αν με ρωτάς, θα την προσέθετα σε εκείνα τα άτομα που θέλω οπωσδήποτε να εμφανίζονται στο feed μου.

Και κάπου εδώ τελειώσαμε. Αν σου άρεσε αυτό το επεισόδιο, μοιράσου το με κάποιον που αγαπάς. Μου κάνεις έτσι το καλύτερο κομπλιμέντο που υπάρχει για τη δουλειά μου και συγχρόνως με βοηθάς να βοηθήσω ακόμα περισσότερους ανθρώπους.

Στις σημειώσεις του επεισοδίου θα βρεις και όλα τα links που αναφέραμε αν δεν θέλεις να ψάχνεις. Κάνε και ένα review με όσα αστέρια τραβάει η ψυχή σου στην εφαρμογή που ακούς το podcast. Δεν κοστίζει τίποτα και βοηθάει την εκπομπή άπειρα.

Μέχρι την επόμενη φορά, θυμίσου: Υπάρχει καλύτερος τρόπος – και είμαστε εδώ για να τον βρούμε μαζί. Γεια χαρά.