“Γιατί ξεχνάω;”
Ένα ερώτημα που οι περισσότεροι από εμάς έχουν θέσει μια και δυο και τρεις φορές στον εαυτό τους. Ίσως και σε φίλους και γνωστούς. Ένα ερώτημα που απασχολεί τους περισσότερούς μου αναγνώστες.
Ίσως πάλι να έχουμε πάρει το όλο θέμα στραβά από την αρχή. Ίσως να θεωρούμε πρόβλημα κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό -τουλάχιστον μέχρι έναν βαθμό- και να μη λαμβάνουμε υπόψιν σημαντικές παραμέτρους που καθορίζουν, όχι μόνο τι και πόσα ξεχνάμε, αλλά και τι και πόσα θυμόμαστε…
Ας τα πάρουμε, όμως, ένα ένα. Βλέπεις, στο παρακάτω άρθρο δε θα απαντηθεί μόνο το αρχικό σου ερώτημα “γιατί ξεχνάω;”, αλλά και πολλά άλλα που ίσως δεν ήξερες πως είχες. Μεταξύ αυτών το “γιατί θυμάμαι;” καθώς και το “ποια είναι τα θετικά του να ξεχνάω;”.
Πάω στοίχημα πως με αυτά τα τελευταία δεν είχες ασχοληθεί ποτέ, είναι όμως πολύ σημαντικά αν θέλεις να κατανοήσεις λίγο καλύτερα εκείνο το κομμάτι του εαυτού σου που είναι υπεύθυνο για όλες σου τις συνειδητές και μη αναμνήσεις.
Γιατί ξεχνάω, λοιπόν; Ποιες είναι οι πιθανές εξηγήσεις;
Καταρχάς, θα πρέπει να γνωρίσεις τους μηχανισμούς που οδηγούν στο να ξεχνάς. Οι σημαντικότεροι δύο είναι οι εξής:
- Παρεμβολή (Interference)
- Αποσύνθεση (Decay theory)
Ας τις δούμε και τις δυο με δύο απλά παραδείγματα.
Παρεμβολή σημαίνει πως μπλέκονται μεταξύ τους παλιές και νέες μνήμες και δυσκολεύουν έτσι την ανάκληση. Ένα παράδειγμα για να καταλάβεις τι συμβαίνει εδώ είναι εκείνο με το μήνυμα στην άμμο, πάνω στο οποίο έρχεται ένα μικρό παιδάκι και γράφει. Έτσι, το αρχικό μήνυμα -η παλαιότερη ανάμνηση- γίνεται δυσανάγνωστο λόγω του νέου μηνύματος -της νέας ανάμνησης- που έχει εγγραφεί και παρεμβάλλεται έτσι όταν προσπαθείς να διαβάσεις τι έλεγε το αρχικό μήνυμα. Υπάρχει ακόμα, αλλά είναι δύσκολο να διαβαστεί. Ίσως ακόμα και να διαβάζεις άλλα αντ’ άλλων…
Όσον αφορά τη θεωρία αυτή, υπάρχουν δύο περιπτώσεις:
- Προδρομική παρεμβολή (Proactive Interference), που σημαίνει πως παλιότερες αναμνήσεις παρεμβάλλονται και δυσκολεύουν την ανάκληση νέων αναμνήσεων και
- Αναδρομική παρεμβολή (Retroactive Interference), δηλαδή νεότερες αναμνήσεις που παρεμβάλλονται αναδρομικά και δυσκολεύουν την ανάκληση παλαιότερων.
Στην παρεμβολή οφείλονται και όλες εκείνες οι… “ψεύτικες” αναμνήσεις που έχουμε, πράγμα που πρακτικά σημαίνει πως κάθε φορά που ανακαλούμε κάτι στη μνήμη μας, το εμπλουτίζουμε και λίγο και αλλάζουμε μικρές λεπτομέρειες. Με τον καιρό ανακατασκευάζουμε ολόκληρα συμβάντα και δημιουργούμε υβρίδια που καμία σχέση δεν έχουν με το αρχικό γεγονός.
Υπάρχει όρος στα Αγγλικά γι’ αυτό: Misinformation effect.
Ελληνιστί θα το πω φαινόμενο της παραπληροφόρησης… Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι όλες εκείνες οι περιπτώσεις αθώων που καταδικάστηκαν στην Αμερική από μαρτυρίες που δόθηκαν από αυτόπτες μάρτυρες και τελικά αθωώθηκαν λόγω αποδείξεων DNA που παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο κατόπιν φυλάκισης. Έτσι οι μαρτυρίες αποδείχθηκε πως ήταν ψευδείς, όχι επειδή οι μάρτυρες ψευδομαρτύρησαν, αλλά επειδή η μνήμη έπαιξε τα παιχνίδια της και οι μαρτυρίες αντί για αντικειμενικές, είχαν ανακατασκευαστεί λόγω των βιωμάτων και των προσδοκιών που οι μάρτυρες είχαν ή ακόμα και του τρόπου που τους τέθηκαν τα ερωτήματα…
Μην πεις εδώ πως υπερβάλλω… Σίγουρα έχεις ζήσει κάτι ανάλογο, όπου εσύ και όλη σου η παρέα θυμάσαστε το ίδιο γεγονός, ο καθένας τελείως διαφορετικά… Εδώ μιλάμε για 75% των περιπτώσεων σε καταδίκες που αθωώθηκαν από το Innocence project, ένα πρόγραμμα που βοηθά ανθρώπους που καταδικάστηκαν άδικα να αποφυλακιστούν.
Σε αυτό το λινκ μπορείς να παρακολουθήσεις την ψυχολόγο Elizabeth Loftus, που έχει αφιερώσει τη ζωή της μελετώντας αυτό το φαινόμενο, να μιλά για αυτό με παραδείγματα από την έρευνά της.
Η θεωρία της αποσύνθεσης από την άλλη πρεσβεύει πως με την πάροδο του χρόνο οι αναμνήσεις σβήνουν, εφόσον δεν έχουν επαναληφθεί με κάποιον τρόπο για να κρατήσουν την αρχική τους ισχύ. Εδώ έχουμε και πάλι ένα μήνυμα στην άμμο, αλλά αυτή τη φορά έρχονται τα κύματα -ο χρόνος- και το σβήνουν σιγά σιγά. Καταλήγει έτσι στο τέλος να μένει απλά μια θολή ανάμνηση -στην καλύτερη περίπτωση- και έχουμε δυσκολία ή αποτυχία στην ανάκληση της μνήμης. Το πρόβλημα που προκύπτει, βέβαια, με αυτήν τη θεωρία είναι πως έχει επισημανθεί από έρευνες πως αναμνήσεις που δεν έχουν επαναληφθεί ή ενθυμηθεί παραμένουν σταθερές στη μακροχρόνια μνήμη. Με άλλα λόγια, θυμάσαι πεντακάθαρα ένα συμβάν μερικά χρόνια πριν, χωρίς να έχεις καν καταβάλλει προσπάθεια για να το θυμάσαι. Ένα άλλο παράδειγμα είναι εκείνο της οπισθοδρόμησης (regression) κατά την οποία ανασύρονται αναμνήσεις από το υποσυνείδητο που θεωρούνταν ξεχασμένες ή και μη υπαρκτές, πράγμα που συμβαίνει συχνά κατά την υπνοθεραπεία.
Στο σημείο αυτό θέλω να σου αναφέρω ένα πραγματικό παράδειγμα, βγαλμένο μέσα απ’ τη ζωή…
Μια φίλη -θα την ονομάσουμε Μαρία- που είχε μεγαλώσει στη Γερμανία και επέστρεψε σε μικρή ηλικία, θεωρούσε πως είχε ξεχάσει τη γλώσσα. Πράγματι, ενώ καταλάβαινε, δυσκολευόταν πάρα πολύ να μιλήσει. Κάποια στιγμή βρέθηκε με την παρέα της σε κάποιο παραλιακό μέρος και μετά από μια ωραία βραδιά ξεφαντώματος μετά καταναλώσεως αλκοόλ, πήγαν όλοι μαζί για φαγητό. Η Μαρία, λοιπόν, σηκώθηκε για να δώσει την παραγγελία και όσο την έδινε ανιτλαμβανόταν πως ο υπάλληλος του καταστήματος δεν καταλάβαινε τι του έλεγε. Με τα πολλά ήρθε κάποιο από τα μέλη της παρέας και τη βρήκε εκνευρισμένη να προσπαθεί να συνεννοηθεί με τον άνθρωπο, που της έλεγε τόση ώρα πως δεν καταλάβαινε Γερμανικά…
Για να μη στα πολυλογώ, η φίλη μου μιλούσε τόση ώρα άπταιστα Γερμανικά, αλλά πίστευε πως μιλάει Ελληνικά και απορούσε που ο άνθρωπος δε μπορούσε να την καταλάβει. Ακόμα θυμούνται το περιστατικό και γελούν στην παρέα της.
Το ερέθισμα που εξ αρχής απενεργοποίησε τη μία γλώσσα και ενεργοποίησε την άλλη παραμένει ένα μυστήριο, αλλά για μένα αυτό είναι ένα περίτρανο παράδειγμα πως ό,τι γράφει δεν ξεγράφει τόσο εύκολα, ακόμα κι αν δε μπορούμε ενεργητικά να το ανακαλέσουμε στο συνειδητό.
Αποτυχία κατά την αποθήκευση της πληροφορίας
Άλλη μία εξήγηση που είναι επίσης συχνό φαινόμενο είναι η αποτυχία κατά την αποθήκευση της πληροφορίας (failure to store). Είναι η φάση σ’έχω-δει-κάπου-κάπου-σε-ξέρω, αλλά δε θυμάμαι ούτε από πού, ούτε πώς σε γνώρισα ούτε και τ’ όνομά σου…
Εδώ έχουμε το εξής θέμα: η πληρoφορία κωδικοποιήθηκε ελλειπώς ή ακόμα και λανθασμένα. Αν τώρα, για παράδειγμα, σου ζητήσω να ζωγραφίσεις ένα δίευρο, το πιθανότερο είναι πως θα πετύχεις το μέγεθος και το σχήμα (το τελευταίο εννοείται, θαρρώ), θα πετύχεις και τον αναγραφόμενο αριθμό, αλλά για περισσότερες λεπτομέρειες θα δυσκολευτείς πολύ.
Το θέμα είναι πως εδώ το μυαλό καταχώρησε τόσες πληροφορίες όσες απαιτούνταν ώστε να μπορεί να ξεχωρήσει το ένα νόμισμα από τα άλλα, αλλά δε χρειαζόταν περισσότερες λεπτομέρειες και έτσι επέλεξε να τις αγνοήσει. Τώρα αυτό γιατί συμβαίνει και με τους ανθρώπους που γνωρίζουμε είναι άλλο θέμα. Το ζήτημα είναι πως αποθηκεύουμε μόνο σημαντικές λεπτομέρειες και η μνήμη λειτουργεί επιλεκτικά, καθώς δε χρειάζεται όλα τα υπόλοιπα. Άλλες πάλι φορές γίνεται λάθος καταχώρηση, απλά και μόνο λόγω έλλειψης ή διάσπασης προσοχής ή και κάποιας παρεμβολής.
Ξεχνάω για να θυμάμαι, είπες;;;
Μίλησα, όμως, για την επιλεκτικότητα της μνήμης και κάπου εδώ μάλλον θα σε πάω στα θετικά του να ξεχνάς. Θα σου πω, λοιπόν, πως υπάρχει και η “λήθη μετά κινήτρου”, αγγλιστί motivated forgetting, που έχει να κάνει με απωθημένες ή καταπιεσμένες αναμνήσεις. Εδώ η μνήμη μας λειτουργεί προστατευτικά και φροντίζει να αποβάλλει αναμνήσεις που είναι βλαβερές, τραυματικές και επίπονες.
Έχεις δει ποτέ το “Η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού”; Να το δεις! Όχι μόνο επειδή παίζει ο αγαπημένος μου Jim Carrey και αποδεικνύει πόσο καλό ηθοποιός είναι πέρα από τις κωμικές ταινίες που τον έχουμε συνηθίσει, αλλά και επειδή είναι πολύ χαρακτηριστική η ανάγκη του ανθρώπου να διαγράψει επίπονες αναμνήσεις, σε σημείο που το κάνει ηθελημένα. Τώρα εδώ εγείρεται ένα μεγάλο φιλοσοφικό ερώτημα του αν πρέπει ή όχι να επεμβαίνουμε σε μνήμες που τελούν πάντα κάποιον ρόλο, ακόμα κι αν μας πληγώνουν, αλλά δε θα το ανοίξουμε σήμερα αυτό το θέμα…
Το μυαλό, λοιπόν, παίρνει τέτοιου τύπου πρωτοβουλίες και “διαγράφει” κομμάτια που είναι ενδεχομένως τραυματικά. Βέβαια, όπως είπαμε και παραπάνω, τίποτα δεν ξεγράφει ποτέ και μάλιστα ίσως είναι και καλό να αποκτούμε πρόσβαση σε αυτά τα “διεγραμμένα”, ώστε να εκτονωθεί το καταπιεσμένο αρνητικό συναίσθημα για να μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε και να πάμε παρακάτω. Αυτόν, άλλωστε, τον ρόλο παίζει η ψυχοθεραπεία ή όποια άλλη μορφή θεραπείας δουλεύει με το υποσυνείδητο και τα δεσμά που κρύβονται εκεί και καθορίζουν τις ζωές μας.
Εκείνο που εγώ έχω να σου πω είναι πως το να ξεχνάμε αποτελεί έναν απολύτως φυσιολογικό μηχανισμό του μυαλού. Η μνήμη από τη φύση της είναι επιλεκτική και υπάρχει ακόμα και κάτι που λέγεται προσαρμοστική απώλεια μνήμης (addaptive forgetting). Το οξύμωρο είναι πως αυτό συμβαίνει ακριβώς για να μπορούμε να θυμόμαστε καλύτερα. Tο να ξεχνάς, δηλαδή, αποτελεί σημαντικό στάδιο ώστε να μπορείς να θυμάσαι. Μέσα από την προσαρμοστική απώλεια μνήμης είμαστε σε θέση να μαθαίνουμε καινούργια πράγματα. Για παράδειγμα, όταν μαθαίνουμε μια ξένη γλώσσα το μυαλό “καταπιέζει” τη μητρική στο βαθμό που χρειάζεται, ώστε να αποθηκετούν καινούργιες δομές και να μάθεις να μιλάς, να γράφεις και να κατανοείς στην καινούργια γλώσσα.
Στην πραγματικότητα, λοιπόν, το να ξεχνάς κάποιες πληροφορίες ενισχύει το να θυμάσαι άλλες. Φαντάσου να μπορούσες να θυμάσαι κάθε τι που οι αισθήσεις σου προσλαμβάνουν μέσα στο εικοσιτετράωρο… Θα χρειαζόσουν ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο για να τα θυμηθείς όλα και μια ολόκληρη ζωή για να θυμηθείς μια ολόκληρη ζωή… Άλλωστε όλα κάπου καταχωρούνται. Το αν τα χρειάζεσαι ή όχι είναι άλλο θέμα.
Αλλά πώς γίνεται αυτή η διαλογή;
Σίγουρα εκείνη η ωραία παλιά θεωρία με τη βραχυπρόθεση και μακροπρόθεσμη μνήμη και το ότι με επανάληψη καταχωρούνται οι πληροφορίες καλύτερα στη δεύτερη, δοξάστηκε για πολλά χρόνια και συνεχίζει να δοξάζεται από το εκπαιδευτικό σύστημα… Πώς εξηγείς, όμως, το ότι διαβάζεις και ξαναδιαβάζεις το ίδιο κείμενο και δε θυμάσαι σχεδόν τίποτα;
Το πρόβλημα εδώ είναι πως αυτή η θεωρία αποτελεί μια απλοποίηση και μια μηχανική αντίληψη του πώς λειτουργεί η μνήμη στην πραγματικότητα και δε λαμβάνει υπόψιν της τους σύνθετους μηχανισμούς που μετατρέπουν μια πληροφορία σε κάτι που το μυαλό θυμάται και ανακαλεί με ευκολία, ακόμα κι αν το είδε μόνο μια φορά. Βλέπεις, πέρα από την αισθητηριακή πρόσληψη των πληροφοριών και τη μεταφορά τους στη βραχυπρόθεση και μετά στην μακροπρόθεση μνήμη, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν και την ίδια τη φύση της αρχικής ανάμνησης.
Το μυαλό έχει πολλούς τρόπους να λαμβάνει και να επεξεργάζεται τις πληροφορίες που δέχεται και σίγουρα παίζει ρόλο το πόσο συγκεντρωμένος είσαι, το κίνητρο που έχεις και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η πρόσληψη. Σύμφωνα με μια φρέσκια θεωρία (Representation theory, Sadeh et al.), λοιπόν, οι αναμνήσεις διαχωρίζονται σε εκείνες που βασίζονται στην οικειότητα, αλλά δεν ενέχουν πολλές πληροφορίες και λεπτομέρειες, και σε εκείνες που μπορούν να ανακληθούν και ενέχουν λεπτομέρειες καθώς και το συνολικό γενικό τους πλαίσιο. Στην τελευταία περίπτωση η επεξεργασία έχει γίνει από τον ιππόκαμπο τους εγκεφάλου, που είναι και υπεύθυνος για τη μνήμη, ενώ η πρώτη από άλλες δομές του ιπποκάμπου (extrahippocampal structures). Στη μία περίπτωση, όπου έχουμε αποθηκεύσει πολλές λεπτομέρειες, εμπλέκεται η αποσύνθεση στο κατά πόσο τις ξεχνάμε, ενώ στη δεύτερη, που δεν έχουμε συγκρατήσει λεπτομέρειες, η παρεμβολή. Και τα δυο, όμως, σχετίζονται άμεσα με το πώς έχει γίνει η αρχική καταγραφή, τον ρόλο της για εμάς, το βαθμό συγκέντρωσής μας, καθώς και τον σκοπό που εξυπηρετεί.
Με λίγα λόγια θυμόμαστε καλύτερα εκείνα που για το μυαλό είναι αξιομνημόνευτα. Αυτό σημαίνει πως η αρχική τους καταγραφή έγινε με τέτοιον τρόπο που το μυαλό θεώρησε την πληροφορία σημαντική. Αυτός είναι και ο λόγος που ξεκινώ πάντα από εκείνα που δίνουν στους μαθητές μου χαρά. Αυτά που μας δίνουν χαρά είναι και ενδεικτικά για το τι μπορεί να τραβήξει το ενδιαφέρον του μυαλού μας, κάνοντας έτσι την όποια πληροφορία αξιομνημόνευτη. Δυστυχώς, δεν είναι όλα για όλους και χρειάζεται ο καθένα να βρει εκείνο που του ταιριάζει. Ευτυχώς από την άλλη, γιατί τότε θα ήμασταν όλοι ίδιοι και δε θα υπήρχε τίποτα ενδιαφέρον σε τούτη την πλάση…
Ναι αλλά εγώ που ξεχνάω, τι θα απογίνω;
Πάμε τώρα στα ανησυχητικά… Είναι πολλοί εκείνοι που αρχίζουν να ξεχνούν λίγο περισσότερα απ’ ότι συνήθιζαν και αρχίζουν να κάνουν σκοτεινές σκέψεις.
Δε λέω. Καλό είναι να παρατηρούμε τον εαυτό μας και να αντιμετωπίζουμε κάτι τέτοια σημάδια με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, καθώς το να αρχίζουμε να ξεχνάμε παραπάνω από το δικό μας φυσιολογικό μπορεί όντως να είναι ανησυχητικό. Από την άλλη, είναι καλό να λαμβάνουμε υπόψιν μας και άλλους παράγοντες που ίσως μας οδηγούν στο να ξεχνάμε. Το ότι ξεχνάμε πού αφήσαμε τα κλειδιά και το αυτοκίνητο δε σημαίνει πάντα πως βρισκόμαστε σε πρώιμα στάδια απώλειας μνήμης. Μερικοί παράγοντες που θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψιν του είναι τα επίπεδα άγχους μέσα στην καθημερινότητα, στρεσογόνες περίοδοι στη ζωή, κακή διατροφή, έλλειψη ύπνου… (Μάθε περισσότερα εδώ)
Αν, λοιπόν, έχεις αρχίσει να ανησυχείς πως χάνεις τη μνήμη σου, θα ήθελα να κάνεις μια ειλικρινή ανασκόπηση και να δεις σε ποιους τομείς της ζωής σου πιέζεσαι υπερβολικά και τι θα μπορούσες ενδεχομένως να αλλάξεις για να ελαφρύνεις τον εγκέφαλό σου από το περιττό στρες που προκαλούν όλα όσα ανέφερα παραπάνω.
Έχει αποδειχθεί πως η χρόνια έλλειψη ύπνου και το χρόνιο στρες επηρρεάζουν αρνητικά τόσο τις συνολικές εγκεφαλικές μας λειτουργίες όσο και την ίδια μας τη μνήμη. Ο τρόπος που ζούμε, τρεφόμαστε και αλληλεπιδρούμε παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο. Ακόμα και ο βαθμός στον οποίο ασκούμαστε σε καθημερινό επίπεδο είναι σημαντικός.
Ναι, η απώλεια μνήμης είναι ένα θέμα που ειδικά στις μέρες μας μαστίζει πολύ κόσμο. Από την άλλη, δεν πρέπει να σκεφτόμαστε επουδενί πως δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό. Ο εγκέφαλος είναι ένα όλον και ως όλον οφείλουμε να τον αντιμετωπίζουμε. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί πως η απώλεια μνήμης ξεκινά από πολύ νωρίς στη ζωή ενός ανθρώπου και δεν αποτελεί φαινόμενο της μέσης και τρίτης ηλικίας. Ο εγκέφαλος δεν αρχίζει από τη μια μέρα στην άλλη να φθίνει. Αυτό σημαίνει πως κάθε στιγμή της ζωής μας, ακόμα κι αν είμαστε σε μεγάλη ηλικία, έχουμε την επιλογή να κάνουμε πράγματα που τον βοηθούν να λειτουργεί όσο καλύτερα μπορεί. Σίγουρα υπάρχουν ασθένειες που είναι γενετικά προκαθορισμένο ότι μπορεί να μας βρουν. Θέλω όμως να ξέρεις πως στα γονίδια κατά ένα μεγάλο ποσοστό παίζει ρόλο η επιγενετική, πράγμα που με απλά λόγια σημαίνει πως πολλές φορές ο ίδιος ο τρόπος που ζούμε καθορίζει το αν αυτά τα γονίδια θα ενεργοποιηθούν ή όχι, καθώς και το τι γονίδια θα κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές… Θέλω επίσης να σου πως πως ο εγκέφαλος αναδομείται και δημιουργεί καινούργια κύτταρα μέχρι και την τελευταία μέρα της ζωής του.
Μη θεωρείς, λοιπόν, πως δεν υπάρχει σωτηρία και πως πρέπει να παραδόσεις τα όπλα. Αντιθέτως, θέλω να πάρεις την κατάσταση στα χέρια σου και να κάνεις ό,τι μπορείς για να υποστηρίξεις αυτό το μαγικό όργανο που έχει την ευθύνη για την ίδια σου την ύπαρξη και την ταυτότητά σου.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να είμαστε υγιείς και τα περισσότερα περνούν από το χέρι μας. Πριν, λοιπόν, απογοητευτείς και το βάλεις κάτω, σκέψου πόσα από αυτά μπορείς να ξεκινήσεις σήμερα να κάνεις για να βοηθήσεις το μυαλό και το σώμα σου να λειτουργούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για όσο περισσότερο γίνεται.
Λοιπόν; Τι σκέφτεσαι να κάνεις από εδώ και πέρα;
Θα σου πω από πού μπορείς να ξεκινήσεις…
Για αρχή μπορείς να μοιραστείς αυτό το άρθρο με εκείνους που αγαπάς και να κάνουμε έτσι μαζί τη ζωή τους λίγο πιο φωτεινή. Μπορείς ακόμα να διαβάσεις το βιβλίο μου “Τα μυστικά την Μνήμης” και να ξεκινήσεις να εφαρμόζεις τα εργαλεία που θα ενισχύσουν τη μνήμη σου. Κάνε κλικ εδώ ή στην εικόνα για να το προμηθευτείς.
Σ’ευχαριστώ που είσαι εδώ!
Φύλλις
