Οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται την αποτυχία. Μοιάζει με ένα βουνό απροσπέλαστο αυτός ο φόβος και η επιτυχία όλο και πιο μακρινή.
Συχνά αυτό μας κρατά πίσω από το να κυνηγήσουμε τα όνειρά μας. Μας κρατά πίσω και μας εγκλωβίζει σε μια πραγματικότητα που δεν έχουμε επιλέξει.
Τι φταίει όμως;
Έχεις διερωτηθεί ποτέ;
Εκπαίδευση, αποτυχία και επιτυχία
Καθώς μεγαλώνουμε και εκπαιδευόμαστε, τείνουν η αποτυχία και τα λάθη να δαιμονοποιούνται. Καλούμαστε να παίρνουμε καλούς βαθμούς, να είμαστε καλοί μαθητές, καλά παιδιά, να κάνουμε όσο λιγότερα λάθη γίνεται και, όταν γίνονται, αισθανόμαστε άσχημα γι’ αυτά επειδή έτσι πρέπει.
Πρέπει όμως; Είναι πράγματι έτσι;
Συχνά το να μάθει κανείς να αντιμετωπίζει τα λάθη και την αποτυχία με αυτόν τον τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε κάτι πολύ χειρότερο: στον περιοριστικό τρόπο σκέψης που εμποδίζει την εξέλιξη και την ίδια μας την επιτυχία.
Τα λάθη είναι το καλύτερο σύστημα μάθησης για το μυαλό. Κάνουμε λάθη, μαθαίνουμε από αυτά, προχωράμε με περισσότερη επίγνωση παρακάτω, ξανακάνουμε λάθη και πάλι απ’ την αρχή.
Πώς όμως να μάθεις πραγματικά από κάτι που έχεις συνηθήσει να αποφεύγεις, σα να είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί;
Το ίδιο το σχολείο δαιμονοποιεί μέσα από τον τρόπο που λειτουργεί εκείνο το ένα πράγμα που χρειαζόμαστε για να εξελιχθούμε και να πετύχουμε αυτά που θέλουμε.
Καταλήγουν έτσι πάρα πολλοί άνθρωποι να κυκλοφορούν με κομμένα φτερά. Άνθρωποι που δεν τολμούν να κάνουν εκείνα που ονερεύονται πραγματικότητα.
Ο φόβος μπροστά στο να αποτύχουν τους κρατά δέσμιους, τη στιγμή που η ίδια η αποτυχία είναι εκείνη που μπορεί να τους βοηθήσει να γίνουν αυτό για το οποίο προορίζονται. Η ίδια η αποτυχία αποτελεί απλά ένα βήμα προς την επιτυχία και δεν έχουμε μάθει να τη βλέπουμε έτσι.
Λάθη και δημιουργικότητα
Μία από τις σημαντικότερες δεξιότητες του 21ου αιώνα είναι η δημιουργικότητα. Θα μπορούσε να πει κανείς πως η δημιουργικότητα είναι ο ορισμός της ανθρώπινης διάνοιας. Είναι λογικό λοιπόν το να συμπεράνουμε πως χρειαζόμαστε όλο και περισσότερους δημιουργικούς ανθρώπους στον κόσμο.
Μια συχνή παρανόηση είναι το ότι η δημιουργικότητα αφορά μόνο σε καλλιτεχνικές ενασχολήσεις, όπως η μουσική, η ζωγραφική ή η συγγραφή. Στην πραγματικότητα οτιδήποτε κάνουμε στη ζωή απορρέει από την ανθρώπινη δημιουργικότητα.
Σκέψου πού θα ήμασταν χωρίς αυτήν. Θα είχαμε άραγε σπίτια για να μείνουμε, υπολογιστές για να εργαστούμε, αυτοκίνητα για να κινούμαστε;
Η δημιουργικότητα όμως είναι μια δεξιότητα που εξαρτάται από τα λάθη. Δίχως τα λάθη και τις αποτυχίες το μυαλό δε μαθαίνει και δεν οδηγείται σε νέα, δημιουργικά συμπεράσματα. Δεν οδηγείται σε ιδέες που είναι εν δυνάμει ικανές να αλλάξουν τον κόσμο.
Χρειάζεται λοιπόν να διερωτηθούμε, πώς εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους σήμερα, ώστε να είναι δημιουργικοί, ώστε αργότερα να φτάσουν στην επιτυχία που ονειρεύονται; Ειδικά με δεδομένο το γεγονός πως ένα μυαλό που φοβάται να κάνει λάθη, μοιραία είναι σχεδόν αδύνατον να γίνει δημιουργικό.
Τι σημαίνει “κάνω λάθος”;
Είναι απαραίτητο το να γίνει αναπλαισίωση του τι σημαίνει “κάνω λάθος”, πρώτα στο δικό μας μυαλό και έπειτα σε εκείνο των ανθρώπων που πρόκεται αύριο να πάρουν στα χέρια τους το μέλλον του κόσμου μας. Είναι πολύ λίγα τα λάθη που δε διορθώνονται στη ζωή και είναι ουσιώδες να γνωρίζουμε τη διαφορά ανάμεσα στο πολύτιμο μάθημα και στο μη αναστρέψιμο.
Χρειάζεται λοιπόν να δούμε τα λάθη ως αυτό που είναι πραγματικά: εξαιρετικές ευκαιρίες μάθησης.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν λάθη, υπάρχει μόνο feedback, ανατροφοδότηση που μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντικές καλύτερες αποφάσεις.
Αν ο άνθρωπος μάθει από νωρίς να τα βλέπει έτσι, η ζωή η ίδια θα τον ανταμείψει με πολύ περισσότερη χαρά, ολοκλήρωση και επιτυχία.
Για τον εκπαιδευτικό ή τον γονιό που θέλει να βοηθήσει τα παιδιά του, αυτή είναι μια απαραίτητη αναπλαισίωση. Το ίδιο όμως ισχύει και στον εργασιακό τομέα. Είναι άλλο πράγμα το να επισημαίνουμε απλά τα λάθη των άλλων δίχως να προσφέρουμε λύσεις και άλλο το να τους ζητάμε να μας εξηγήσουν τι συνέβη και πώς θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά.
Το πώς αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στην εκπαίδευση σήμερα είναι ζήτημα που καλείται να απαντήσει ο δημιουργικός νους.
Το σημαντικό είναι να βρούμε τρόπους να χρησιμοποιήσουμε τα λάθη για να διδάξουμε και να διδαχθούμε μέσα από αυτά. Να πάψουμε να εστιάζουμε στο ίδιο το αποτέλεσμα που μπορεί να είναι οι βαθμοί και η αξιολόγηση από μόνα τους και να δώσουμε έμφαση σε εκείνο που πραγματικά μετράει: στην προσπάθεια και την ίδια τη διαδικασία που οδηγεί στο εκάστοτε αποτέλεσμα. Τότε μόνο θα έχουμε ανθρώπους έτοιμους να κάνουν το “βήμα στο κενό” που μπορεί να κάνει όλη τη διαφορά σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Αποτυγχάνοντας με επιτυχία
Είναι λοιπόν η αποτυχία πράγματι κάτι αρνητικό; Ή μήπως έτσι μάθαμε και ανήκει στα πράγματα που θα ήταν σοφό να ξε-μάθουμε, αν θέλουμε να πάμε παρακάτω;
Είναι η αποτυχία εκείνο που μας κρατάει πίσω; Ή μήπως μένουμε πίσω επειδή παραιτούμαστε;
Είναι η αποτυχία εκείνη που ορίζει την ταυτότητά μας; Ή μήπως η ταυτότητα και η προσωπικότητά μας καθορίζονται από το πώς αντιμετωπίζουμε την εκάστοτε αποτυχία;
Όλοι αναζητούμε τρόπους για να πετύχουμε. Να πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας. Να πετύχουμε τους στόχους μας. Δε λαμβάνουμε υπόψιν όμως το τί πραγματικά σημαίνει αυτό.
Για να πετύχει κανείς οτιδήποτε υπάρχουν κάποια στάδια. Τα στάδια αυτά μοιάζουν με ένα ταξίδι στο άγνωστο. Ένα ταξίδι γεμάτο δράκους και τέρατα. Εμπόδια και σκοτεινά μονοπάτια.
Για να φτάσει κανείς στον προορισμό θα αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις. Προκλήσεις που οι περισσότεροι από εμάς αποφεύγουμε ή δε θέλουμε καν να δούμε. Η ζώνη άνεσης άλλωστε είναι πολύ βολική. Γιατί να θελήσω να ξεβολευτώ και να κάνω κάτι που θα μου προκαλέσει άγχος και φόβο; Ποιος λογικός άνθρωπος θα έκανε κάτι τέτοιο στον εαυτό του;
Το θέμα είναι πως για να πετύχουμε οτιδήποτε, το να αποτύχουμε αποτελεί απλά ένα στάδιo (ή πολλά) που θα μας οδηγήσει εκεί. Η αποτυχία στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Είναι ένα νοητικό κατασκεύασμα του ανθρώπου για να δικαιολογήσει τη στασιμότητα που προκαλεί ο φόβος μπροστά στο άγνωστο.
Για να πετύχουμε οτιδήποτε πρώτο και κύριο είναι το να μάθουμε να “αποτυγχάνουμε με επιτυχία”. Αν αλλάξουμε το Mindset που έχει να κάνει με την αποτυχία και δεχτούμε στη θέση του πως η αποτυχία αποτελεί απλά ένα βήμα που μας φέρνει πιο κοντά στον στόχο μας, τα πράγματα θα αλλάξουν. Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τον ίδιο τον κόσμο θα αλλάξει και κάθε εμπειρία θα λειτουργεί ως μάθημα και ευκαιρία να εξελιχθούμε και να γινόμαστε διαρκώς καλύτεροι.
Αυτό σημαίνει αποτυγχάνω με επιτυχία. Το να χρησιμοποιώ κάθε λάθος και κάθε αποτυχία προς όφελός μου — πάντα υπάρχει όφελος — και να ξέρω πως δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να με κρατήσει πίσω, αν δεν το επιλέξω, αν δεν παραιτηθώ.
Τα λάθη είναι ένα εξαιρετικό σύστημα μάθησης για το μυαλό. Είναι το κατεξοχήν σύστημα μάθησής του.
Σκέψου την περίοδο που μάθαινες να οδηγείς. Πόσα λάθη χρειάστηκε να κάνεις μέχρι να φτάσεις να κάνεις το σωστό αυτόματα; Πόσες φορές έχασες την ψυχραιμία σου; Πόσες φορές απηύδησε ο δάσκαλός σου στην προσπάθεια να σε διδάξει;
Αξίζει λοιπόν να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα λάθη και να αρχίσουμε να διδάσκουμε τις νεώτερες γενιές με βάση αυτά και όχι αποφεύγοντάς τα. Ένας άνθρωπος που μπόρεσε να αποδομήσει και να κατανοήσει το λάθος του, είναι σε πολύ καλύτερη θέση να το αποφύγει ή ακόμα και να το αξιοποιήσει στο μέλλον σε σύγκριση με κάποιον που δε θέλησε να το κοιτάξει κατάματα.
Αυτό όμως ξεκινά νωρίς, κατά την εκπαίδευσή μας. Στη Meta-Μάθηση, τη δεξιότητα του “μαθαίνω πώς να μαθαίνω”, η δημιουργικότητα παίζει εξέχοντα ρόλο, δεν αποτελεί πολυτέλεια. Ένα μυαλό μπορεί να μάθει πολύ περισσότερα πολύ πιο γρήγορα, όταν το κάνει με δημιουργικό τρόπο. Πάνω απ’ όλα όμως μαθαίνει να αποτυγχάνει με επιτυχία, καθώς αναγνωρίζει πως κάθε λάθος είναι μια σημαντική ευκαιρία για εξέλιξη.
Αξίζει λοιπόν να επενδύσουμε στο να δούμε τα πράγματα διαφορετικά. Έτσι δεν είναι;
