Σε έχει απασχολήσει ποτέ η αναβλητικότητά σου; Έχεις σκεφτεί ποτέ πως μπορεί να αποτελέσει ακόμα και προσόν;
Μήπως είσαι από εκείνους που αναβάλλουν τα πάντα; Αναβάλλεις μόνο κάποια πράγματα που δε σου αρέσουν; Μήπως βρίσκεσαι στο αντίθετο άκρο και δεν αφήνεις τίποτα να περιμένει;
Προσωπικά ανήκω και στις τρεις περιπτώσεις.
Κατά καιρούς η αναβλητικότητά μου χτυπάει κόκκινο. Άλλοτε είμαι τόσο συνεπής που το τερματίζω. Γενικά, είμαι πολύ συνεπής όταν δίνω τον λόγο μου. Ειδικά, μπορώ να γίνω πολύ ασυνεπής απέναντι στον εαυτό μου. Το ένα δεν αναιρεί το άλλο.
Θα σου πω, λοιπόν, πως περνάω φάσεις που δεν θέλω να κάνω τίποτα. Για την ακρίβεια, δεν κάνω απολύτως τίποτα.
Φαινομενικά…
Υπάρχουν κι άλλες φάσεις που τα προλαβαίνω όλα, βάζω προτεραιότητες και διεκπαιραιώνω τα πάντα χωρίς καθυστερήσεις. Σε σημείο που αγγίζω τα όρια του ψυχαναγκασμού.
Υπάρχουν κι εκείνες οι φάσεις που σέρνομαι στην κυριολεξία για να κάνω κάποια πράγματα, αποφεύγοντας εκείνα που δε με γεμίζουν ή με κάνουν να βαριέμαι.
Η αναβλητικότητά μου έχει τα πάνω της και τα κάτω της και για πολλά χρόνια πίστευα πως είναι πολύ αρνητικό χαρακτηριστικό και πως κάτι κάνω λάθος. Όσο να πεις, χάνεις την εμπιστοσύνη απέναντι στον ίδιο σου τον εαυτό και γίνεσαι ανασφαλής όταν έχεις ένα σωρό πράγματα που πρέπει να γίνουν και συνεχίζεις να τα αναβάλλεις.
Πού κατέληξα…
Εκείνο που συνειδητοποίησα πριν λίγα χρόνια είναι πως τελικά η αναβλητικότητα είναι ένα απολύτως φυσιολογικό και απαραίτητο στάδιο της δημιουργικής διαδικασίας. Δεν εννοώ με αυτό πως είναι μόνο για καλλιτέχνες, όμως. Δημιουργοί είμαστε όλοι, είτε εργαζόμαστε ως λογιστές, φοροτεχνικοί ή γιατροί είτε γράφουμε βιβλία και δημιουργούμε έργα τέχνης.
Το κακό είναι πως έχουμε μάθει να πιστεύουμε πως η αναβλητικότητα είναι κάτι πολύ αρνητικό, πως ισοδυναμεί με τεμπελιά και νωθρότητα, αλλά δε βλέπουμε τι πραγματικά κρύβεται από πίσω. Πολλοί από εμάς έχουμε τιμωρηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για αυτήν και αυτές οι καταγραφές από το παρελθόν ενισχύουν μέσα μας την αντίληψη πως κάνουμε κάτι λάθος.
Καταρχάς, θα σου πω πως αν ανήκεις σε εκείνουν που αναβάλλουν συχνά-πυκνά όσα έχουν να κάνουν, δεν κάνεις τίποτα κακό. Η αναβλητικότητα είναι κάτι πολύ φυσιολογικό και πολλές φορές απαραίτητο για τον άνθρωπο. Μάλιστα, μπορεί να γίνει οδηγός και να μας δείξει πού πρέπει ή πού δεν πρέπει να πάμε, ανάλογα με το ποιοι είμαστε και τι αγαπάμε να κάνουμε στη ζωή. Μπορεί να θεωρείς ότι χάνεις χρόνο αναβάλλοντας πράγματα, αλλά η αλήθεια βρίσκεται κάπου αλλού.
Σου είπα, όμως, πριν πως υπάρχουν φάσεις που η συνέπειά μου αγγίζει τα όρια του ψυχαναγκασμού… Βλέπεις, οργανώνω όλα όσα έχω να κάνω σε λίστες, βάζω προτεραιότητες και κάνω όσα έχω να κάνω ανά ημέρα. Υπάρχουν, ή καλύτερα, υπήρχαν φάσεις που αν δεν προλάβαινα να κάνω όλα όσα είχα στη λίστα μου -ακόμα κι αν αυτό σήμαινε πως θα έχανα τον ύπνο μου- αισθανόμουν αποτυχημένη.
Ναι, όταν κάνεις κάτι ψυχαναγκαστικά διατρέχεις αυτόν τον κίνδυνο με όλες του τις αρνητικές συνέπειες για την αυτο-εκτίμηση και την αυτοπεποίθησή σου…
Μετά από πολλές τέτοιες εναλλασσόμενες φάσεις κατέληξα πως υπάρχει ένα μοτίβο στη συμπεριφορά μου: ξεκινούσα με μια φάση (από δυο-τρεις εβδομάδες έως δυο-τρεις μήνες) που έτρεχα σαν τρελή, προλάβαινα τα πάντα και χαιρόμουν γι’αυτό απίστευτα. Αυτή η φάση ακολουθούνταν από ένα στάδιο (γύρω στις δυο τρεις εβδομάδες που σερνόμουν και έκανα μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Μετά ερχόταν το τέλμα… Φάση δεν-θέλω-να-κουνηθώ-από-τον-καναπέ-αφήστε-με-να-βλέπω-σειρές-όλη-μέρα…
Ω ναι! Το δικό μου ναρκωτικό είναι οι σειρές. Δώσε μου σειρές και πάρε μου την ψυχή. Οτιδήποτε για να μη σκέφτομαι και να αποφύγω όσα έχω να κάνω…
Σου θυμίζουν τίποτα τα παραπάνω;
Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να πιέζουμε τους εαυτούς μας και να θεωρούμε αυτήν την πίεση φυσιολογική που, όταν έρχεται η στιγμή για μυαλό και σώμα να επαναστατήσουν και να μας καθηλώσουν για λίγο, εμείς, αντί να κάτσουμε να σκεφτούμε για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό, αρχίζουμε να κατηγορούμε τους εαυτούς μας.
Τεμπέλη! Άχρηστε! Δεν κάνεις τίποτα σωστά! Δε βλέπεις τη Μαρία και τον Κώστα πόσο καλά τα καταφέρνουν!
Πέτυχα τον εσωτερικό σου μονόλογο; Ωραία!
Ο ρόλος του Mindset
Το πρόβλημα είναι πως, αν σκεφτόμαστε αρνητικά για κάτι, αυτός ο τρόπος σκέψης γίνεται η πραγματικότητά μας και καθορίζει έπειτα τη ζωή μας. Αν κάθε φορά που αναβάλλεις κάτι σκέφτεσαι αρνητικά και κατηγορείς εαυτόν, το σώμα εκκρίνει μια σειρά από ορμόνες που δημιουργούν συνθήκες στρες στον οργανισμό. Αυτό από μόνο του σε κουράζει σωματικά και ψυχολογικά, έχει τη δύναμη σε αρρωστήσει και διαιωνίζει τον φαύλο κύκλο. Βλέπεις, αν πιστεύεις πως είσαι αναβλητικός και πως αυτό είναι κακό, αυτόματα -συνήθως- θεωρείς πως είσαι και ο ίδιος κακός και πως δε σου αξίζει να πετύχεις.
Αν έχεις διαβάσει παλαιότερα άρθρα μου θα ξέρεις πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν εκείνα που πιστεύουμε ή δεν πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Μας βάζουν σε κουτάκια και καθορίζουν τις δυνατότητές μας. Μόνο που οι δυνατότητες του καθενός είναι απεριόριστες και ο περιορισμός που προκύπτει από τις παποιθήσεις μας, μας κάνει τεράστιο κακό και μας κρατάει πίσω.
Για παράδειγμα:
Κάποιος που πιστεύει πως δεν έχει καλή μνήμη κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να επιβεβαιώσει αυτό που πιστεύει. Υποσυνείδητα συμβαίνει αυτό βέβαια, αλλά δεν παύει να συμβαίνει. Αυτό σημαίνει πως δεν προσπαθεί γιατί έχει παραδοθεί στην πεποίθηση. Άλλο όμως πεποίθηση και άλλο η αλήθεια…
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το να πιστεύει κανείς πως δεν είναι καλός στα μαθηματικά. Η παραίτηση που προκύπτει από την πεποίθηση αυτή τον κάνει κακό στα μαθηματικά. Έχει, όμως, αποδειχθεί πως με προσπάθεια και επιμονή μπορούμε να γίνουμε καλοί σε ό,τι θελήσουμε να κάνουμε.
Καταλαβαίνεις πού το πάω;
Αν πιστεύεις πως είσαι αναβλητικός θα είσαι αναβλητικός και αν αυτό το έχεις συνδέσει με κάτι πολύ κακό και αρνητικό θα αισθάνεσαι πολύ άσχημα γι’αυτό κάθε φορά και κάθε φορά το αρνητικό συναίσθημα θα εντείνεται.
Ξεκινάμε λοιπόν από το γεγονός ότι η αναβλητικότητα δεν είναι κάτι αρνητικό και πως εσύ δεν είσαι αναβλητικός. Είσαι απλά άνθρωπος.
Μα, χάνω χρόνο…
Πάμε τώρα στο άλλο που σε προβληματίζει: τον χαμένο χρόνο.
Όταν δουλεύουμε πολύ και γεμίζει το μυαλό χρειάζεται και μερικές περιόδους ανάπαυλας για να ανασυνταχθεί, να κατηγοριοποιήσει, να καταχωρήσει όσα μάθαμε, κάναμε, είδαμε, ώστε να μπορέσει να δει τη μεγάλη εικόνα και να γίνει και πάλι δημιουργικό και παραγωγικό. Το διάστημα, λοιπόν, που εσύ θεωρείς μη παραγωγικό το μυαλό σου το έχει ανάγκη και συνεχίζει να δουλεύει ενώ εσύ ξεκουράζεσαι.
Μια και είπα ‘ξεκουράζεσαι’ τώρα… Το πρώτο που έχω να σου προτείνω για να αποφεύγεις τέτοια διαστήματα φαινομενικής απραξίας είναι το να αρχίσεις να ξεκουράζεσαι λίγο περισσότερο. Αν είσαι σαν εμένα τότε είμαι σίγουρη πως φροντίζεις τον εαυτό σου ελάχιστα όταν δουλεύεις εντατικά. Θα σου, λοιπόν, πως το να δουλεύεις ακατάπαυστα δίχως να έχεις προγραμματισμένα διαστήματα ξεκούρασης και διασκέδασης σε καθιστά πολύ λιγότερο παραγωγικό απ’ ότι μπορείς να είσαι και σε οδηγεί στην αναβλητικότητα.
Είναι πολύ σημαντικό το να αντιμετωπίσεις την ξεκούραση και τη διασκέδαση όπως αντιμετωπίζεις τη δουλειά σου: να προγραμματίσεις πράγματα που σε κάνουν να χαλαρώνεις και να γίνεσαι δημιουργικός.
Ένα αγαπημένο παράδειγμα που αναφέρω συχνά είναι εκείνο του Albert Einstein. Όποτε έπεφτε σε αδιέξοδο στα προβλήματα που επιχειρούσε να λύσει, άφηνε στην άκρη τα κατάστιχά του και έπαιζε βιολί. Μπορεί αυτό τώρα να σου φαίνεται άσχετο και τελείως αντιπαραγωγικό. Μπορεί να λες πως όχι, εγώ πιέζω τον εαυτό μου μέχρι να βρω την απάντηση που ψάχνω. Η αλήθεια, όμως, είναι πως οι λύσεις που ζητάς βρίσκονται ήδη μέσα σου. Το μυαλό σου ξέρει πώς να τις βρει.
Εκείνο που ο Einstein έκανε με μεγάλη επιτυχία ήταν πρώτον,να χαλαρώσει και δεύτεροννα έρθει σε επαφή με τη δημιουργική του ευφυία. Όταν το μυαλό έχει την ευκαιρία να πάρει μια ανάσα και να κάνει κάτι που του αρέσει -όσο άσχετο και μη παραγωγικό κι αν δείχνει- έχει και την ευκαιρία να κάνει ένα βήμα πίσω, να δει τη συνολική εικόνα και να δώσει τη λύση σχεδόν δια μαγείας.
Πόσες φορές δε σου ήρθε η απάντηση σε κάτι που σε απασχολούσε καιρό κατά τη διάρκεια ενός περίπατου ή ενώ άκουγες μουσική;
Ο κανόνας των πέντε λεπτών
Το θέμα είναι πως έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε το βουνό και όχι τα βήματα που απαιτούνται για να φτάσουμε στον στόχο μας. Τα βουνά από τη φύση τους αποθαρρύνουν, τα βήματα πάλι είναι κάτι εφικτό και εύκολο.
Ένας άλλος λόγος που γινόμαστε αναβλητικοί λοιπόν, είναι το γεγονός πως βλέπουμε την κορυφή στην οποία θέλουμε να φτάσουμε και δεν καθόμαστε να σκεφτούμε τα βήματα που χρειάζεται να κάνουμε. Αν πάλι βλέπαμε τα βήματα θα καταλαβαίναμε πως τα πράγματα είναι απλά και πως δε χρειάζεται να κάνουμε τίποτα παραπάνω από το αμέσως επόμενο βηματάκι. Ρώτα όποιον ορειβάτη θέλεις. Το ίδιο θα σου πει.
Θα μπορούσες ας πούμε να “χακάρεις το σύστημα” με τον κανόνα των πέντε λεπτών. Λέγοντας δηλαδή στον εαυτό σου πως θα δουλέψεις πάνω σε αυτό που έχεις να κάνεις μόνο για πέντε ή και λιγότερα λεπτά. Συνήθως σε ό,τι αφορά την αναβλητικότητα το θέμα είναι απλά να ξεκινήσεις. Τα πέντε λεπτά δεν είναι ούτε αγχωτικά ούτε σου δημιουργούν τάσεις φυγής. Είναι απλά πέντε λεπτά.
Από την εμπειρία μου θα σου πως πως αυτό είναι ένα εξαιρετικό τρικ για να ξεγελάσεις τον εαυτό σου. Η χαρά που θα πάρεις για τον απλό λόγο πως ξεκίνησες θα σε κάνει να συνεχίσεις.
Ο νόμος του Parkinson
Πέρα από τον κανόνα των πέντε λεπτών, όμως, θα σου μιλήσω και για τον νόμο του Parkinson. Ο κύριος C. Northcote Parkinson έζησε από το 1909 μέχρι το 1993 και μας άφησε μεταξύ άλλων κληρονομιά ένα πολύ ωραίο γνωμικό με εφαρμογή στα πάντα. Είπε πως “μια εργασία επεκτείνεται σε διάρκεια τόσο όσο, ώστε να γεμίσει τον χρόνο που είναι διαθέσιμος για την ολοκλήρωσή της”.
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως όσο περισσότερο χρόνο έχεις στη διάθεσή σου για να ολοκληρώσεις μια εργασία τόσο περισσότερο θα δουλέψεις και θα κουραστείς μέχρι να φτάσεις στην ολοκλήρωσή της. Όσο περισσότερο χρόνο έχουμε, λοιπόν, τόσο πιο πολύ απλώνει η εργασία που έχουμε αναλάβει.
Άπειρες κρίσεις εργασίας και άπειρη δουλειά μου έχουν μάθει πως τελικά δε χρειαζόταν τόσο πολλή δουλειά. Makes sense;
Χρειαζόμαστε πλαίσια για λειτουργήσουμε βέλτιστα. Στην προκειμένη το καταλληλότερο πλαίσιο είναι ο ίδιος ο χρόνος. Όσο περισσότερο χρόνο έχεις τόσο περισσότερο το τραβάς από τα μαλλιά, μελετάς, ψάχνεις, προσθέτεις, για να φτάσεις στο τέλος στη σημείο να σβήσεις το μεγαλύτερο ποσοστό από όσα έκανες επειδή απλά είναι περιττό.
Το μυαλό, όταν έχει την ευκαιρία να δουλέψει με deadlines, εστιάζει τόσο πολύ στον στόχο και σε εκείνα που χρειάζεται που δεν υπάρχει περιθώριο για κάτο περιττό. Το επακόλουθο τότε, σύμφωνα με τον κύριο Parkinson, είναι πως το αποτέλεσμα της εργασίας με σαφή χρονικά πλαίσια είναι ίσης ή και ανώτερης ποιότητας από εκείνο χωρίς πλαίσια, γιατί απλά το μυαλό αναγκάζεται να εστιάσει, να ξεκαθαρίσει τα απολύτως απαραίτητα και να τα παρουσιάσει φιλτρατισμένα με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο.
Αυτό τώρα δε σημαίνει πως πρέπει να αφήνεις τα πάντα για την τελευταία στιγμή και να ζορίζεσαι, αλλά να ορίσεις εκ των προτέρων πότε θέλεις να έχεις τελειώσει κάτι και να φροντίσεις να το κάνεις. Όχι τελευταία στιγμή και όχι δίχως οργάνωση. Και από περιττό άγχος θα γλιτώσεις και το μυαλό σου θα κάνει τα μαγικά του και θα σου δώσει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Bonus εδώ είναι ο χρόνος που θα κερδίσεις για να κάνεις άλλα πράγματα.
Στις ιδέες, είτε αυτές είναι επιχειρηματικής/ επαγγελματικής φύσης είτε προσωπικής ανάπτυξης, υπάρχει και ένα στάδιο επώασης που είναι απαραίτητο για οτιδήποτε πάμε να κάνουμε. Ναι, θα κάνεις τη δουλειά που απαιτείται, αλλά τα λεγόμενα aha-moments δεν έρχονται όταν βρισκόμαστε υπό πίεσιν. Έρχονται σε φάσεις που επιτρέπουμε στον εαυτό μας να πάρει μια ανάσα και να χαλαρώσει. Όσο σημαντικό είναι το να δουλεύουμε για τους στόχους μας, αλλό τόσο σημαντικό είναι το να χαλαρώνουμε για αυτούς.
Αντιμετώπισε, λοιπόν, την ξεκούραση και τη διασκέδαση όπως αντιμετωπίζεις τη δουλειά σου: προγραμμάτισε διαστήματα μέσα στην ημέρα ή την εβδομάδα που θα είναι αφιερωμένα σε σένα και σε εκείνα που σου αρέσει να κάνεις. Έτσι θα πάψουν μυαλό και σώμα να επαναστατούν και θα δεις πως η τάση σου για αναβλητικότητα θα μειωθεί κατακόρυφα.
Κάτι εξίσου σημαντικό είναι το να δεις με ειλικρίνεια εκείνο που θέλεις να κάνεις, να κάνεις ένα μικρό brainstorming με χαρτί και μολύβι για να αποφασίσεις ποια είναι εκείνα τα βήματα που απαιτούνται για να το πετύχεις. Θα δεις πως τελικά τα βήματα είναι μικρά και εύκολα επιτεύξιμα. Μετά βάλε προτεραιότητες. Τι πρέπει να γίνει πρώτο, τι δεύτερο και ούτω καθεξής. Έπειτα ξεκίνα. Αν ακόμα και αυτό σε δυσκολεύει, χρησιμοποίησε τον κανόνα των πέντε λεπτών.
Θυμήσου πως το πιο δύσκολο κάθε φορά είναι το να ξεκινήσεις, αλλά αν το κάνεις τα πάντα θα γίνουν εύκολα. Σε περίπτωση πάλι που περνάς μία από εκείνες τις φάσεις που δε θέλεις να κάνεις απολύτως τίποτα, φρόντισε απλά να το απολαύσεις χωρίς τύψεις. Είναι η φάση που το σώμα και το μυαλό σου χρειάζονται επαναφόρτιση και μόλις το κάνουν θα ξυπνήσεις ένα πρωί έτοιμος για δράση.
Αν πάλι δε σε παίρνει να καθυστερήσεις τίποτα, φρόντισε απλά να δίνεις στον εαυτό σου κάθε μέρα μικρές δόσεις ξεκούρασης και χαράς, ακόμα κι αν έχεις μόνο πέντε λεπτά να διαθέσεις. Το μυαλό είναι όπως ένα πεντάχρονο παιδάκι. Αν αυτό που το βάζεις να κάνει είναι βαρετό και κουραστικό, θα αρνηθεί και θα βρει τρόπο να μην το κάνει. Αν πάλι του τάξεις λίγη χαρά, θα φροντίσει να σε δικαιώσει. Τόσο απλά.
Εκείνο που οπωσδήποτε θέλω να αποφύγεις είναι το να κατηγορείς τον εαυτό σου και να αισθάνεσαι άσχημα. Οι ψυχολογικοί λόγοι που μας οδηγούν στην αναβλητικότητα είναι πολλοί και μπορείς να τους μάθεις με μια απλή αναζήτηση στο ίντερνετ. Εκείνο όμως που πραγματικά μας λείπει είναι η χαρά για να αντισταθμίσει την κούραση και τη βαρεμάρα.
Η αναβλητικότητα, κατ’εμέ, είναι η αντίδραση του πεντάχρονου στην καταπίεση και τη ρουτίνα. Μπορεί, λοιπόν, να μας δείξει σε ποια σημεία παρα-πιέσαμε τον εαυτό μας και χρειάζεται να χαλαρώσουμε λίγο τα λουριά. Σίγουρα δεν είναι κάτι κακό και σίγουρα δε χρειάζεται να κατηγορείς τον εαυτό σου για αυτήν.
Είμαστε εδώ για να απολαμβάνουμε τη διαδρομή και αυτό ακριβώς θα έπρεπε να είναι ο στόχος σου ό,τι κι αν κάνεις. 😉
