Εδώ και μέρες αποφεύγω να γράψω, ενώ ξέρω πολύ καλά τι είναι εκείνο που θέλω να γράψω. Το πρόβλημα είναι πως από τη μία είναι δύσκολο να περάσω όλα αυτά που σκέφτομαι στο χαρτί και από την άλλη είναι δύσκολο, γιατί το να εκθέτει κανείς κομμάτια της ψυχής του σε κοινή θέα απαιτεί θάρρος και κανείς μας δεν είναι πάντα θαρραλέος.
Πέρασα μια μικρή φάση κατά την οποία με απορρόφησε για λίγο ο παλιός μου εαυτός. Μπήκα σε συνήθειες που είχα ξεπεράσει και κατάλαβα πως αυτό οφειλόταν σε κάποιο ερέθισμα που δεν είχα συνειδητοποιήσει μέχρι τώρα. Το ίδιο το ερέθισμα δεν έχει σημασία, σημασία έχει ότι το εντόπισα και το άφησα πίσω μου, όπως και όλες τις υπόλοιπες αρνητικές επιρροές που με εμπόδιζαν να εξελιχθώ.
Και πάλι όμως δεν ήμουν σίγουρη μέχρι σήμερα το πρωί αν ήμουν έτοιμη να γράψω αυτό που έχω στο μυαλό μου, μέχρι που άκουσα σε ένα από τα αγαπημένα μου Podcast, το The Model Health Show, τον αγαπημένο μου blogger και συγγραφέα George Bryant να μιλάει και θυμήθηκα για ποιον λόγο ξεκίνησα το blog και για ποιον λόγο κάνω αυτά που κάνω.
Ο George είναι ένας άνθρωπος που πάλευε δώδεκα ολόκληρα χρόνια με τη βουλιμία – και αν διαβάσετε την ιστορία του ίσως αυτό τελικά φαντάζει ένα από τα μικρότερα προβλήματα που αντιμετώπισε – και κατάφερε να την ξεπεράσει.
Ακούγοντας τον George λοιπόν συνειδητοποίησα για άλλη μια φορά πόσο δύσκολο είναι για όλους όσους αντιμετωπίζουν κάποιο είδος διατροφικής διαταραχής, άσχετα από το φύλο, την ηλικία ή τη σωματική τους διάπλαση.
Όλοι έχετε ακούσει σίγουρα και γνωρίζετε τι είναι βουλιμία, νευρική ανορεξία, αδηφαγική διαταραχή ή αλλιώς υπερφαγία. Όλες αυτές οι διαταραχές είναι ως επί το πλείστον εύκολα αναγνωρίσιμες από κάποιον τρίτο, καθώς μπορεί κανείς να διακρίνει τα συμπτώματα σχετικά εύκολα.
Τι γίνεται όμως με το νέο φαινόμενο της εποχής μας, τη λεγόμενη ορθορεξία ή αλλιώς ορθοτροφία; Η τελευταία είναι ένα είδος διατροφικής διαταραχής, όπου το άτομο παρουσιάζει υπερβολική ενασχόληση με την ποιότητα και το είδος τρόφης που καταναλώνει. Συνήθως παρατηρείται υπερβολική ενασχόληση με τη διατροφή και αναζήτηση υγιεινών τροφών, βιολογικών ή των λεγόμενων superfoods. Ορθορεξία σημαίνει “τρώω ορθά”. Το κατά πόσο όμως αυτό είναι αλήθεια είναι πολύ σχετικό…
Το δύσκολο με το να διακρίνει κανείς αυτήν τη διαταραχή είναι στο ότι το άτομο τρέφεται υγιεινά και ακολουθεί έναν υγιεινό τρόπο ζωής, πράγμα που γενικά επικροτείται και δεν θεωρείται σε καμία περίπτωση αρνητικό. Ως εκ τούτου δεν είναι εύκολο να καταλάβει κάποιος τρίτος εύκολα πως στο μυαλό του πάσχοντος έχουν ξεπεραστεί τα όρια του υγιεινού τρόπου ζωής κατά πολύ και πως η ορθορεξία έχει δημιουργήσει στο άτομο νευρώσεις και εμμονές. Όταν τα πάσχοντα άτομα τεθούν εκτός ελέγχου μπορεί να οδηγηθούν σε υπερφαγικά επεισόδια, ειδικά στην περίπτωση που πέρα από όλα τα άλλα στη διαταραχή τους προστίθεται και τροφική εξάρτηση. Άρα αυτό το είδος διαταραχής θυμίζει πολύ την ανορεξία ή ακόμα και τη βουλιμία. Η αλήθεια είναι πως η ορθορεξία συγγενεύει σε πολύ μεγάλο βαθμό με την ανορεξία, παρά την φαινομενική τους διαφορετικότητα.
Το θέμα με την ορθορεξία είναι ακριβώς αυτό: ότι συχνά δε γίνεται αποδεκτή ως διαταραχή επειδή η εμμονή με την υγιεινή διατροφή στο μυαλό μας είναι κάτι θεμιττό και δεν κατηγοριοποιείται εύκολα σαν πρόβλημα. Ένα άλλο κομμάτι που τη συμπληρώνει είναι συνήθως η εμμονική σχέση που αναπτύσσει κανείς με την εικόνα του σώματός του και τη γυμναστική.
Μέσα σε όλα εκείνα τα σοφά λόγια που άκουσα από τον George Bryant λοιπόν ήταν και το ότι για να μπορέσει κανείς είναι πραγματικά ο εαυτός του, να προσφέρει και να ζει μια όμορφη και γεμάτη ζωή χρειάζεται να είναι αυθεντικός και να επιτρέπει στον εαυτό του να γίνεται ευάλωτος. Και ήταν αυτό ακριβώς που σκεφτόμουν κι εγώ ξεκινώντας το blog.
Ο δικός μου κρυπτονίτης ήταν πάντα η “ιδιαίτερη” σχέση που είχα με το φαγητό και τα τελευταία χρόνια ονομαζόταν ορθορεξία με μία γερή δόση τροφικής εξάρτησης από τη ζάχαρη, στην οποία έχω πολύ χαμηλή ανοχή. Μου πήρε πολύ καιρό να καταφέρω να παραδεχτώ στον εαυτό μου πως έχω πρόβλημα και ήταν ακόμα πιο δύσκολο να καταφέρω να το αποκαλύψω στα πιο κοντινά μου πρόσωπα. Ακόμα και τότε δεν μπορούσα να το ξεπεράσω και χρειάστηκε πολλή δουλειά με τον εαυτό μου για να καταφέρω να φτάσω στη ρίζα του κακού και να αρχίσω να το ξεπερνάω.
Τώρα πια θεωρώ πως ο κρυπτονίτης μου είναι η υπερδύναμή μου. Από τη στιγμή που άρχισα να θεματοποιώ το πρόβλημά μου δεν άρχισα απλά να το ξεπερνάω αλλά και να γίνομαι αποδέκτης εξομολογήσεων από ανθρώπους που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις και που πίστευαν μέχρι τώρα πως ήταν μόνοι και πως κανείς δε μπορούσε να τους καταλάβει.
Ξεκίνησα όμως να γράφω αυτό το άρθρο με σκοπό, όχι να περιγράψω το πρόβλημα ως απλός παρατηρητής, αλλά για να σας δώσω μια εικόνα εκ των έσω. Το να μάθετε τι είναι ορθορεξία ή τροφική εξάρτηση είναι εύκολο. Μπορείτε να κάνετε μια απλή αναζήτηση στο ίντερνετ και να βρείτε ένα σωρό πληροφορίες. Τι συμβαίνει όμως μέσα στο μυαλό ενός ορθορεκτικού; Εδώ σας θέλω!
Η ορθορεξία μπορεί να ξεκινήσει ως κάτι πολύ απλό, όπως το να θέλεις να τρως υγιεινά. Μέχρι εδώ καλά, έτσι; Ίσως να θέλεις με αυτόν τον τρόπο να χάσεις λίγο βάρος και να αυξήσεις την αντοχή και την απόδοσή σου. Και αυτό φυσιολογικό ακούγεται, θαρρώ.
Μετά από λίγο καιρό όμως έχεις χάσει βάρος και βλέπεις διαφορά στα ρούχα που φοράς, τον τρόπο που αισθάνεσαι και τα αυξανόμενα κοπλιμέντα που λαμβάνεις. Ξεχνάς για ποιον λόγο ξεκίνησες και οι δόσεις ντοπαμίνης που εκκρίνονται κάθε φορά που κάποιος επιβραβεύει την προσπάθειά σου και επαινεί το σώμα σου μετατρέπονται σε εξάρτηση.
Αρχίζεις να ορίζεις την ταυτότητά σου με βάση τις διατροφικές σου επιλογές. Γίνεσαι εκείνος ή εκείνη που τρώει υγιεινά, που δεν τρώει τίποτα επεξεργασμένο και πάει λέγοντας. Εγκλωβίζεσαι σιγά σιγά μέσα σε ταμπέλες και τίτλους και φοβάσαι να φας κάτι έξω από τα “επιτρεπόμενα” από φόβο για το τι θα σκεφτούν ή θα πουν οι άλλοι, αλλά και για το αίσθημα αποτυχίας που θα ακολουθήσει. Δεν ξέρεις πια ποιος ή ποια είσαι χωρίς τις ταμπελίτσες και τους τίτλους που έχεις βάλει στον εαυτό σου.
Τα πράγματα γίνονται όλο και χειρότερα. Δε μπορείς να φας τίποτα χωρίς να το ζυγίσεις και να το καταγράψεις μαζί με όλες τις λεπτομέρειες της διατροφικής του αξίας. Αρχίζεις να φοβάσαι το να φας κάπου έξω, γιατί πολύ απλά δε μπορείς να ελέγξεις το μενού του εστιατορίου. Δεν ξέρεις πόσο και τι είδους λάδι, πόσο αλάτι, πόσες κρυμμένες θερμίδες κρύβει το κάθε πιάτο και όλα αυτά σου δημιουργούν άγχος και πανικό. Η γυμναστική έχει πάψει εδώ και πολύ καιρό να είναι κάτι ευχάριστο. Την κάνεις γιατί έτσι μπορείς να κάψεις θερμίδες, να χάσεις λίπος, να πετύχεις τους στόχους που έχεις βάλει.
Σύντομα αρχίζουν και οι διαπροσωπικές σου σχέσεις να έχουν προβλήματα, γιατί οι εμμονές σου δε σε αφήνουν να είσαι 100% εκεί για τους άλλους, φοβάσαι να βγεις έξω με φίλους μην τυχόν και πιεις ή φας κάτι που δεν πρέπει, ο μεταβολισμός σου σέρνεται, οι ορμόνες σου έχουν τρελαθεί και τα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, στον οργανισμό σου χτυπάνε κόκκινο. Ο φόβος μην τυχόν και χάσεις τον έλεγχο δε σου επιτρέπει να ζήσεις και είσαι εγκλωβισμένος σε έναν φαύλο κύκλο που δεν οδηγεί ποτέ πουθενά παρά μόνο σε αρνητικά συναισθήματα που σου είναι αδύνατον να διαχειριστείς. Η ορθορεξία σε αυτό το στάδιο πλεόν ορίζει τα πάντα στη ζωή σου.
Το θέμα είναι πως όλες αυτές οι υγιεινές συνήθειες που έχεις αναπτύξει φαντάζουν στα μάτια των άλλων ως κάτι αξιέπαινο και άκακο. Η αλήθεια όμως είναι πως πίσω από όλα αυτά έχεις κρύψει όλες σου τις ανασφάλειες, τις επιθυμίες και όλους σου τους φόβους και έχεις αφεθεί στο να ζεις με ταμπελάκια που ορίζουν την κάθε σου απόφαση, συνειδητή και ασυνείδητη.
Φοβάσαι να φας κάτι που δεν πρέπει, φοβάσαι να απέχεις έστω μια μέρα από το γυμναστήριο, φοβάσαι να βγεις για ποτό, φοβάσαι να ζήσεις, μην τυχόν και κάνεις κάτι που δεν ανήκει στα επιτρεπόμενα, μην τυχόν και ξεφύγεις από το πρόγραμμα. Λες και η ζωή είναι κάτι προγραμματισμένο που για να το ζήσεις πρέπει να είσαι μονίμως στην πρίζα και να έχεις πάντα τον απόλυτο έλεγχο. Και κάθε που χάνεις αυτόν τον έλεγχο αισθάνεσαι χειρότερα και μισείς τον εαυτό σου που δεν ήταν πιο δυνατός, που δεν επέδειξε μεγαλύτερη πειθαρχία.
Έχεις πάντα την αίσθηση ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά οι εμμονές σου και όλα εκείνα για τα οποία έχεις πείσει τον εαυτό σου ότι είναι σωστά δεν σε αφήνουν να ακολουθήσεις το ένστικτό σου. Ίσως να υπάρχουν μερικά άτομα στη ζωή σου που έχουν αντιληφθεί πως η συμπεριφορά σου είναι προβληματική, αλλά οι παρεμβάσεις τους σου δημιουργούν μόνο εκνευρισμό και περισσότερο άγχος, γιατί πολύ απλά το να λες σε κάποιον που αντιμετωπίζει ένα τέτοιου είδους πρόβλημα πως υπερβάλλει και πως πρέπει να χαλαρώσει είναι σα να λες σε έναν φανατικό καπνιστή να περιοριστεί σε πέντε τσιγάρα την ημέρα ή σε έναν καταθλιπτικό πως η ζωή είναι ωραία και πως δεν υπάρχει λόγος να μη χαμογελάει. Το πρόβλημα της ορθορεξίας παραείναι βαθύ για να μπορέσει να ξεπεραστεί αντιμετωπίζοντας απλά κάποια συμπτώματα και αν κάποιος δε μπορεί να το κατανοήσει πραγματικά τότε τα σχόλιά του μόνο κακό μπορούν να προκαλέσουν.
Από την εμπειρία μου μπορώ να σας εγγυηθώ πως σε αυτές τις περιπτώσεις τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά σχόλια μπορούν να βλάψουν και θέλει προσοχή το πώς χειρίζεται κανείς τις λέξεις, γιατί δεν μπορεί να ξέρει τι αντίκτυπο μπορεί να έχουν. Όπως ένα λάθος αρνητικό σχόλιο μπορεί να γίνει στο μυαλό κάποιου εμμονή και να τον οδηγήσει σε λάθος μονοπάτια, έτσι κι ένα λάθος θετικό σχόλιο μπορεί να έχει το ίδιο αποτέλεσμα γιατί έχει τη δύναμη να δημιουργήσει κόμπλεξ από το πουθενά. Το να επισημάνεις σε κάποιον ότι πάχυνε και καλό θα ήταν να αποφεύγει τα ανοιχτόχρωμα ρούχα είναι σα να λες σε κάποιον που αδυνάτισε πως τώρα που αδυνάτισε έχει ωραία και αδύνατα πόδια. Και τα δυο σχόλια μπορούν να προκαλέσουν το χάος σε έναν ήδη προβληματισμένο ψυχισμό και να έχουν ως αποτέλεσμα κόμπλεξ και φοβίες που δεν υπήρχαν πριν.
Η αλήθεια είναι πως η ομορφιά συναντάται σε όλα τα μεγέθη και οφείλουμε να την επαινούμε σε κάθε ευκαιρία. Τα σχήματα, τα μεγέθη και οι νόρμες δεν κάνουν τους ανθρώπους όμορφους. Οι συμπεριφορές, τα χαμόγελα και η αυθεντικότητα τους κάνουν. Μπορεί κανείς να είναι ο πιο ωραίος άνθρωπος του κόσμου, αλλά η ψυχή του να είναι μαύρη. Γιατί να κολλάμε τόσο πολύ στο φαίνεσθαι και να ξεχνάμε το είναι;
Για μένα το σημαντικότερο μάθημα που μου έδωσε η ορθορεξία – πέρα από τις χρησιμότατες γνώσεις που αποκόμισα μετά από τόσο διάβασμα 🙂 – ήταν αυτό και ήταν από τα πιο σκληρά μαθήματα της ζωής μου. Όχι επειδή ήμουν επιφανειακή και έβλεπα μόνο τη βιτρίνα, αλλά επειδή επέτρεψα στις ανασφάλειές μου να είναι πιο δυνατές από μένα και προτίμησα να δημιουργήσω στον εαυτό μου μια αίσθηση ελέγχου αντί να πάρω πραγματικά τον έλεγχο.
Φυσικά και δεν είναι κακό το να θέλει κανείς να ζει υγιεινά και να προσέχει τι τρώει και πώς κοιμάται. Δεν είναι κακό το να γυμνάζεται και να θέλει να είναι σε καλή φυσική κατάσταση. Όλα αυτά είναι θεμιττά και μακάρι όλοι να φροντίζαμε έτσι τον εαυτό μας. Το θέμα δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι τα όρια που μπορεί να χάσει κανείς και να περάσει στην άλλη πλευρά, εκεί που όλα αυτά δεν γίνονται με αφετηρία την αγάπη και την ανάγκη για προσωπική εξέλιξη, αλλά το μίσος, την απέχθεια και την απόρριψη απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό.
